Nie wyrzucisz, oddasz do sklepu. Nowe przepisy wchodzą w życie już 1 października

Od 1 października 2025 roku Polacy będą płacić dodatkową kaucję przy zakupie napojów w opakowaniach jednorazowych. Nowy system ma radykalnie zmienić sposób gospodarowania odpadami i wprowadzić zasady gospodarki obiegu zamkniętego. Pustą butelkę czy puszkę będzie można zwrócić w każdym dużym sklepie, odzyskując wpłaconą wcześniej kaucję.

Trzy kategorie opakowań objętych systemem

Systemem kaucyjnym zostaną objęte butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów, metalowe puszki o pojemności do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. To właśnie te opakowania generują największą część odpadów w polskich gospodarstwach domowych.

Opakowania będzie można zwracać w sklepach o powierzchni powyżej 200 metrów kwadratowych, które będą miały taki obowiązek. Mniejsze placówki będą mogły dobrowolnie przystąpić do systemu. Kluczową zaletą będzie możliwość zwrotu bez konieczności okazywania paragonu – niezależnie od miejsca zakupu, pustkę można będzie oddać w dowolnym dużym sklepie.

Dramatyczna skala problemu odpadów

Wprowadzenie systemu to odpowiedź na ogromną skalę problemu odpadów opakowaniowych w Polsce. Według danych Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, w 2022 roku na polski rynek trafiło ponad 6,7 miliona opakowań. Najbardziej popularnym materiałem opakowaniowym był papier i tektura, stanowiące 34 procent wszystkich opakowań.

Obecny poziom recyklingu odpadów opakowaniowych wynosi około 53 procent, co jest niewystarczające wobec unijnych wymagań. Do końca 2025 roku poziom ten powinien wzrosnąć do co najmniej 65 procent wagowo wszystkich odpadów opakowaniowych.

Sukces systemu w krajach europejskich

Polska wzoruje się na doświadczeniach krajów, gdzie systemy kaucyjne działają od lat z imponującymi rezultatami. W Niemczech, gdzie mechanizm funkcjonuje od 2003 roku, poziom zbiórki opakowań objętych kaucją wynosi ponad 98 procent.

Finlandia osiąga równie spektakularne wyniki – zbiera się tam 95 procent puszek aluminiowych i 90 procent butelek plastikowych objętych systemem. Te liczby dowodzą skuteczności odpowiednio zaprojektowanego rozwiązania i dają nadzieję na podobne efekty w Polsce.

Wyzwania infrastrukturalne i finansowe

Wdrożenie systemu kaucyjnego wiąże się z koniecznością stworzenia odpowiedniej infrastruktury obejmującej sieć punktów zbiórki, sortownie, zakłady recyklingu oraz systemy informatyczne do zarządzania przepływem opakowań i kaucji. To zadanie o ogromnej skali logistycznej i finansowej.

Zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta, to firmy wprowadzające opakowania na rynek powinny ponosić koszty związane z ich zagospodarowaniem po użyciu. Trwa jednak debata nad zakresem tej odpowiedzialności i sposobami jej realizacji.

Zmiana nawyków konsumenckich

Kluczowym wyzwaniem będzie edukacja konsumentów i zmiana utrwalonych nawyków dotyczących segregacji odpadów. Zamiast wyrzucać opakowania po napojach do żółtego pojemnika, będzie trzeba zanieść je do punktu zbiórki w celu odzyskania kaucji.

Proces ten wymaga czasu i systematycznych działań informacyjnych, aby społeczeństwo w pełni zrozumiało zasady funkcjonowania nowego systemu i jego korzyści dla środowiska.

Korzyści dla środowiska i gospodarki

System kaucyjny przyczyni się do znacznego zmniejszenia ilości odpadów trafiających na składowiska i do spalarni. Poprawi również czystość selektywnie zbieranych frakcji odpadów, co przełoży się na wyższą jakość procesów recyklingu.

Wprowadzenie nowego mechanizmu stworzy nowe miejsca pracy w sektorze gospodarki odpadami oraz da impuls do rozwoju innowacji w zakresie technologii recyklingu. Dla przedsiębiorstw może stać się bodźcem do poszukiwania bardziej ekologicznych rozwiązań opakowaniowych.

Przygotowania do nadchodzącej zmiany

Dla konsumentów system kaucyjny oznacza konieczność zmiany niektórych nawyków związanych z postępowaniem z odpadami. W zamian za niewielki wysiłek dodatkowy otrzymają zwrot kaucji oraz świadomość działania na rzecz ochrony środowiska.

Dla przedsiębiorców, szczególnie producentów napojów i właścicieli sklepów, zmiany będą bardziej kompleksowe. Konieczne stanie się dostosowanie procesów produkcyjnych, logistycznych i sprzedażowych do nowych wymogów prawnych.

Element szerszej strategii ekologicznej

Wprowadzenie systemu kaucyjnego stanowi ważny krok w kierunku bardziej zrównoważonej gospodarki odpadami, nie jest jednak panaceum na wszystkie problemy związane z nadprodukcją śmieci. Niezbędne są również inne działania, takie jak projektowanie opakowań z myślą o recyklingu, ograniczanie wykorzystania opakowań jednorazowych oraz szeroko zakrojona edukacja ekologiczna.

System kaucyjny to pierwszy krok w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego, gdzie odpady nie trafiają na wysypiska, lecz zostają powtórnie wykorzystane do produkcji nowych produktów. Od października 2025 roku każdy Polak będzie mógł aktywnie uczestniczyć w tej transformacji, zwracając puste opakowania i odzyskując wpłaconą kaucję.