Pilne zmiany już od dziś! Polacy będą musieli przechowywać to, co do tej pory wyrzucali

System kaucyjny w Polsce ruszył już dziś. To największa zmiana w gospodarce odpadami od lat, która dotyczy wszystkich – od mieszkańców dużych miast po wiejskie gospodarstwa. Od teraz do ceny każdego napoju doliczana jest kaucja, którą można odzyskać, zwracając butelkę lub puszkę w punkcie odbioru.

Nowe zasady zakupów

W Polsce rocznie zużywa się ponad 6,7 mln ton opakowań. Plastik, szkło i aluminium wciąż w dużej części trafiają na wysypiska lub do środowiska. Obecny poziom recyklingu – około 53 proc. – jest zbyt niski, by sprostać unijnym wymogom. Do końca 2025 roku Polska musi osiągnąć co najmniej 65 proc. odzysku. System kaucyjny ma pozwolić ten cel zrealizować. Dlatego cała wspólnota postanowiła wprowadzić zmiany.

Od dziś zakupy wyglądają inaczej. Do każdej plastikowej butelki do 3 litrów, puszki aluminiowej do 1 litra i szklanej butelki wielorazowej do 1,5 litra doliczana jest dodatkowa opłata. To kaucja, którą klient odzyska, gdy zwróci opakowanie. System działa prosto – kupujesz wodę w jednym sklepie, pijesz ją w drodze i oddajesz pustą butelkę w innym punkcie. Paragon nie jest potrzebny. Ale uwaga, ponieważ potrzeba czasu, aby rynek przystosował się do nowości, nie wszystkie butelki są objęte kaucją. Te, które można wymienić będą miały wyraźnie oznaczoną etykietę. Póki co w sklepach rzadko który produkt będzie ją miał, bo można sprzedawać jeszcze stary asortyment.

Trzy kategorie opakowań

Do systemu włączono trzy główne grupy. Pierwszą są plastikowe butelki, które rozkładają się przez setki lat i masowo zaśmiecają środowisko. Drugą – puszki aluminiowe, cenione ze względu na możliwość nieskończonego recyklingu bez utraty jakości. Trzecią – szklane butelki wielorazowe, które można wykorzystać ponownie, zanim trafią do przetworzenia. To właśnie te trzy rodzaje opakowań odpowiadają za największy strumień śmieci.

Duże sklepy, powyżej 200 m², muszą od dziś przyjmować zwroty opakowań. Inwestują w automaty i stanowiska do odbioru. Mniejsze sklepy mogą dołączyć dobrowolnie. Im więcej punktów, tym łatwiej dla klientów. Dzięki temu system tworzy ogólnopolską sieć zbiórki dopasowaną do codziennego stylu życia.

Jak działa kaucja

System opiera się na prostej motywacji – każde wyrzucone opakowanie to strata pieniędzy. W zamian oddanie butelki czy puszki oznacza odzysk gotówki. To mechanizm, który w innych krajach zadziałał. W Niemczech system obowiązuje od 2003 roku i pozwala odzyskać ponad 90 proc. opakowań. Finlandia czy kraje bałtyckie także osiągają podobne wyniki.

Eksperci wskazują, że sukces zależy od dostosowania systemu do polskich realiów. Mieszkańcy miast są przyzwyczajeni do codziennych zakupów w małych sklepach, seniorzy mogą potrzebować wsparcia przy nowych zasadach, a mieszkańcy wsi mają dalej do punktów zwrotu. Dlatego kluczowa będzie edukacja i kampanie informacyjne, które pokażą, jak z systemu korzystać.

W domach trzeba wydzielić miejsce na przechowywanie pustych butelek i puszek. Wizyty w punktach odbioru staną się częścią rutyny, podobnie jak zakupy. Dla wielu rodzin to zmiana nawyków, ale też szansa, by zaoszczędzić i przy okazji zadbać o środowisko. Plaże, rzeki i parki mają szansę stać się wolne od ton odpadów, które do tej pory trafiały do natury.

Nowe wyzwania dla biznesu

Producenci napojów i sklepy muszą dostosować się do nowych wymagań. Butelki i puszki muszą być oznakowane, systemy produkcji i dystrybucji – dostosowane do rozliczeń. Sklepy inwestują w automaty, przestrzeń magazynową i szkolenie pracowników. Dla mniejszych punktów handlowych to duże wyzwanie finansowe.

System kaucyjny oznacza też szansę dla gospodarki. W recyklingu i logistyce powstaną nowe miejsca pracy. Lepszej jakości surowce będą trafiać do zakładów, co zwiększy rentowność przetwarzania. Wprowadzenie systemu może stać się impulsem do rozwoju nowych technologii i innowacyjnych opakowań.

Plastik w wodach, puszki w lasach czy butelki na poboczach – to obraz, który dzięki systemowi może się zmienić. Zamiast trafiać na wysypiska, surowce wrócą do obiegu. To nie tylko ochrona przyrody, ale też oszczędność zasobów i ograniczenie emisji CO₂.

Co to oznacza dla Ciebie

Od dziś Twoje zakupy będą wyglądały inaczej. Do ceny napoju doliczona zostanie kaucja, ale odzyskasz ją w całości, gdy oddasz butelkę lub puszkę. To niewielka zmiana w codziennej rutynie, która w skali kraju może mieć ogromne znaczenie – dla środowiska, gospodarki i przyszłych pokoleń.