7 rzeczy w domu, za które zapłacisz mandat do 5000 złotych. Urzędnik sprawdzi wszystko

Masz dom i myślisz, że jeśli wymieniłeś piec i płacisz podatki, jesteś bezpieczny? Nic bardziej mylnego. Od 2026 roku kontrole w polskich domach wchodzą na nowy poziom, a katalog spraw podlegających weryfikacji wydłuża się dramatycznie. Straż miejska, urzędnicy gminni, a nawet operatorzy dronów mają coraz szersze uprawnienia do sprawdzania, czy wszystko w Twojej nieruchomości jest zgodne z przepisami. Najgorsze jest to, że większość właścicieli nawet nie wie o istnieniu niektórych obowiązków. Jeden brakujący rachunek za wywóz szamba czy niezgłoszony kominek może kosztować Cię tysiące złotych. Czas przygotować się na kontrole, które dotkną miliony gospodarstw domowych.

Piec zgłoszony w CEEB, ale czy na pewno zgodnie z rzeczywistością?

Rejestracja pieca w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków to dopiero początek. Od 2026 roku kontrolerzy będą weryfikować zgodność deklaracji ze stanem faktycznym z bezwzględną dokładnością. Jeśli zgłosiłeś pompę ciepła jako jedyne źródło ogrzewania, a w salonie stoi kominek, z którego regularnie korzystasz, masz poważny problem. Każde urządzenie grzewcze wymaga osobnego wpisu w systemie, co oznacza, że piec w kotłowni, kominek w salonie i piecyk w garażu to trzy oddzielne zgłoszenia. Straż miejska dysponuje obecnie wilgotnościomierzami do drewna, które sprawdzają, czy paliwo spełnia wymóg maksymalnie 20 procent wilgotności. Mogą też pobrać próbkę popiołu, a wykrycie spalania odpadów, plastiku czy lakierowanego drewna kończy się mandatem do 500 złotych lub sprawą w sądzie z grzywną do 5000 złotych.

W samej Warszawie od stycznia do listopada 2024 straż miejska przeprowadziła ponad 4000 kontroli, wykryła 1700 nieprawidłowości i wystawiła 1032 mandaty na łączną kwotę blisko 120 tysięcy złotych. To pokazuje skalę problemu i determinację służb. W wielu województwach od stycznia 2026 obowiązuje całkowity zakaz palenia w bezklasowych piecach, czyli kopciuchach, a za używanie zakazanego urządzenia grozi mandat do 500 złotych, który może być wystawiany wielokrotnie przy każdej kolejnej kontroli. W przypadku uporu sprawa trafia do sądu, gdzie kara może wzrosnąć do 5000 złotych.

Szambo to mina czasowa, jeśli nie masz dokumentów

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nałożyła na samorządy obowiązek skontrolowania wszystkich nieruchomości niepodłączonych do kanalizacji. Dotyczy to około 2 milionów gospodarstw domowych w Polsce. Urzędnicy porównują zużycie wody z licznika z ilością ścieków wywiezionych przez firmę asenizacyjną. Jeśli zużyłeś 100 metrów sześciennych wody rocznie, a rachunki dokumentują wywóz tylko 30 metrów sześciennych nieczystości, powstaje uzasadnione podejrzenie nielegalnego odprowadzania ścieków do rowu lub gruntu. Taka sytuacja grozi nie tylko mandatem do 500 złotych, ale w skrajnych przypadkach karą administracyjną do 50 tysięcy złotych za skażenie środowiska.

Musisz posiadać aktualną umowę z licencjonowaną firmą asenizacyjną oraz komplet rachunków za ostatnie 12 do 24 miesięcy. Brak umowy to automatyczny mandat, a brak dowodów regularnego wywozu traktowany jest jako poważne naruszenie. Dla czteroosobowej rodziny z szambem o pojemności 10 metrów sześciennych optymalną częstotliwością wywozu jest co 2 do 3 miesięcy. Jeśli Twoje rachunki wskazują opróżnianie raz na pół roku, gmina może zakwestionować legalność gospodarowania nieczystościami. W przypadku przydomowych oczyszczalni ścieków dodatkowo wymagane jest poświadczenie wywozu osadów ściekowych zgodnie z instrukcją eksploatacji urządzenia.

Abonament RTV nadal w grze, a kary rosną

Choć wydaje się reliktem przeszłości, kontrole abonamentu RTV wciąż się odbywają. Uprawnieni pracownicy Poczty Polskiej mają prawo sprawdzić, czy Twój telewizor lub radio jest zarejestrowane. Jeśli wpuścisz kontrolera i zobaczy on odbiornik, kara za używanie niezarejestrowanego urządzenia wynosi 30-krotność miesięcznej opłaty abonamentowej. W 2026 roku kwota ta wzrośnie do 915 złotych za telewizor i 285 złotych za radioodbiornik. Do tego doliczone zostaną zaległe opłaty za cały okres posiadania niezarejestrowanego sprzętu. Pamiętaj, że obowiązek dotyczy każdego urządzenia zdolnego do natychmiastowego odbioru programu, włącznie z radiem samochodowym. W przypadku firm każde radio w pojeździe służbowym wymaga osobnej opłaty.

Trzy kolejne pola minowe: śmieci, deszczówka i podatek

Segregacja śmieci to obszar, w którym gminy bezlitośnie ścigają nieprawidłowości, bo grożą im kary za nieosiągnięcie poziomów recyklingu. Kontrole zawartości pojemników na odpady zmieszane stają się standardem, a znalezienie w czarnym koszu butelek PET, szkła czy obierek kończy się opłatą podwyższoną, zazwyczaj od 2 do 4-krotności stawki podstawowej za wywóz. W zabudowie jednorodzinnej, gdzie coraz częściej stosowane są kody kreskowe na workach, anonimowość nie istnieje. Kolejnym celem kontroli jest deszczówka. Wiele miast wprowadza opłaty za zmniejszenie retencji terenowej, jeśli Twoja działka jest w dużej części zabetonowana, a woda deszczowa trafia do kanalizacji. Nielegalne podłączenie rynny do kanalizacji sanitarnej zamiast deszczowej to jedno z najczęstszych naruszeń wykrywanych podczas kontroli.

Podatek od nieruchomości to cichy zabójca budżetów. Gminy masowo weryfikują metraże przy pomocy zdjęć lotniczych i map geodezyjnych. Niezgłoszone obiekty jak wiata, powiększony taras czy budynek gospodarczy mogą skutkować żądaniem zapłaty zaległego podatku za ostatnie 5 lat wraz z odsetkami. Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą w domu, na przykład warsztat w garażu, stawka podatku od tej części powierzchni jest drastycznie wyższa, nawet 30-krotnie.

Co to oznacza dla ciebie?

Najważniejsze to przygotować domową teczkę z dokumentami. Powinna zawierać potwierdzenie zgłoszenia wszystkich źródeł ciepła w CEEB, umowę na wywóz śmieci i nieczystości ciekłych wraz z rachunkami za ostatnie 24 miesiące, aktualne protokoły z przeglądów kominiarskich i instalacji gazowej oraz dokumenty potwierdzające metraż zgłoszony do podatku. Zgodnie z Prawem budowlanym masz obowiązek przeprowadzać przeglądy przewodów kominowych i instalacji gazowej co najmniej raz w roku. Choć za brak przeglądu rzadko grozi mandat, w przypadku pożaru lub zaczadzenia brak protokołu od kominiarza daje ubezpieczycielowi idealny pretekst do odmowy wypłaty odszkodowania.

Pamiętaj, że zawsze masz prawo żądać od kontrolera okazania legitymacji służbowej i upoważnienia. Odmowa wpuszczenia urzędnika w przypadku kontroli środowiskowej może być traktowana jako przestępstwo, ale w przypadku Poczty Polskiej sprawdzającej abonament RTV masz większą swobodę. Uporządkowanie wszystkich siedmiu obszarów to inwestycja w spokój na cały 2026 rok, bo kary są realne, a kontrole intensywne.