Masz w domu dużo gotówki? Uważaj, od nowego roku wchodzą limity, które utrudnią ci życie

Szeleszczące banknoty ukryte w skarpecie, sejfie czy przysłowiowym materacu dają Polakom poczucie bezpieczeństwa i niezależności. Jednak rok 2026 wita nas rzeczywistością, w której posiadanie dużej ilości gotówki staje się nie tyle nielegalne, co niezwykle problematyczne w użytkowaniu. Pętla wokół tradycyjnego pieniądza zaciska się powoli, ale skutecznie. Od 1 stycznia wchodzą w życie nowe regulacje i zaostrzone procedury weryfikacyjne, które sprawią, że wydanie Twoich oszczędności może okazać się drogą przez mękę, a w skrajnych przypadkach – powodem do kontroli skarbowej. Czy jesteśmy świadkami początku końca ery anonimowych zakupów?

W debacie publicznej często słyszymy hasła o „walce z szarą strefą” i „uszczelnianiu systemu podatkowego”. Dla przeciętnego obywatela brzmi to abstrakcyjnie, dopóki nie stanie przy kasie lub w salonie samochodowym z plikiem banknotów w ręku. Rzeczywistość prawna, która zastanie nas po sylwestrowym toaście, jest brutalna: swoboda dysponowania własnymi pieniędzmi w formie fizycznej zostaje poddana jeszcze ściślejszej kontroli. Instytucje finansowe, sprzedawcy luksusowych dóbr, a nawet notariusze zostali zobligowani do pełnienia roli „agentów weryfikacyjnych”.

Dlaczego akurat teraz temat ten jest tak gorący? Ponieważ z końcem roku wiele osób decyduje się na wyciągnięcie oszczędności z lokat (często rozczarowanych ich oprocentowaniem) lub próbuje zainwestować gotówkę zgromadzoną „na czarną godzinę”. Tymczasem od 1 stycznia, w ramach wdrażania kolejnych pakietów unijnych dyrektyw AML (Anti-Money Laundering), progi anonimowości spadają, a algorytmy bankowe stają się bezlitosne. Jeśli myślisz, że Twoje pieniądze to Twoja prywatna sprawa, rok 2026 szybko wyprowadzi Cię z błędu.

Transakcje między firmami (B2B). Jeden błąd i tracisz podwójnie

Najbardziej drastyczne limity dotyczą przedsiębiorców, ale ich skutki odczuwają wszyscy. Limit płatności gotówkowej w transakcjach między firmami wynosi 15 000 zł brutto. Wydaje się, że to stara zasada? Owszem, ale od Nowego Roku zmienia się podejście organów kontrolnych do tzw. transakcji łańcuchowych i dzielonych.

Wielu przedsiębiorców próbowało omijać ten limit, dzieląc jedną dużą fakturę (np. na 30 000 zł) na trzy mniejsze płatności gotówkowe. Od 1 stycznia systemy KAS (Krajowej Administracji Skarbowej) będą na to wyczulone jak nigdy dotąd. Jeśli urzędnik uzna, że podział płatności był sztuczny, konsekwencje są dewastujące. Przedsiębiorca nie tylko nie zaliczy takiego wydatku do kosztów uzyskania przychodu (KUP), co drastycznie zwiększy jego podatek dochodowy, ale naraża się na odpowiedzialność karno-skarbową.

Co więcej, trwają prace nad dalszym obniżaniem tego limitu w przyszłości, co sprawia, że przedsiębiorcy coraz częściej odmawiają przyjmowania gotówki nawet w dozwolonych granicach, bojąc się pomyłki i stygmatyzacji ze strony banku. Efekt? Nawet mając gotówkę, możesz mieć problem z jej wydaniem w hurtowni czy serwisie.

Koniec anonimowych zakupów. Sprzedawca musi cię wylegitymować

Jeszcze większe emocje budzą limity dla konsumentów (B2C). Choć oficjalny, sztywny zakaz płacenia gotówką powyżej 20 tys. zł dla osób prywatnych był wielokrotnie procedowany i odkładany, to tylnymi drzwiami wprowadzono mechanizm, który działa identycznie, a nazywa się: obowiązek identyfikacji klienta.

Od 1 stycznia sprzedawcy towarów wartościowych (samochody, dzieła sztuki, antyki, biżuteria, elektronika) muszą zachować wzmożoną czujność. Jeśli przyjmują płatność w gotówce przekraczającą 10 000 euro (lub równowartość w złotówkach, co przy obecnym kursie daje ok. 43-44 tys. zł), mają prawny obowiązek wylegitymowania klienta. Nie kupisz już anonimowo używanego auta w komisie czy złotego łańcuszka u jubilera za gotówkę powyżej tej kwoty, nie zostawiając swojego „śladu”.

Sprzedawca musi spisać Twoje dane z dowodu osobistego i przechowywać je przez 5 lat. Jeśli transakcja wyda mu się „podejrzana” (a definicja podejrzaności jest bardzo szeroka), ma obowiązek zgłosić to do GIIF (Generalnego Inspektora Informacji Finansowej). W praktyce oznacza to, że Twoja wizyta z gotówką w sklepie staje się zdarzeniem rejestrowanym przez państwo.

Banki jako „Wielki Brat”. Wpłatomaty pod lupą

Masz gotówkę w domu i chcesz ją wpłacić na konto, by opłacić rachunki? Tu czeka kolejna pułapka. Banki w Polsce drastycznie zaostrzyły politykę AML. Od nowego roku algorytmy analizujące wpłaty gotówkowe są jeszcze bardziej czułe. Wpłata kwoty, która odbiega od Twojej „typowej historii transakcji”, automatycznie zapala czerwoną lampkę w systemie.

Jeśli zarabiasz średnią krajową, a nagle wpłacisz we wpłatomacie 15 000 zł, bank może zablokować te środki do wyjaśnienia. Będziesz musiał przedstawić dokument potwierdzający źródło pochodzenia pieniędzy (np. umowa darowizny, umowa sprzedaży samochodu, wygrana w loterii). Tłumaczenie „trzymałem w skarpecie od 10 lat” jest dla banku niewystarczające i często kończy się zgłoszeniem do urzędu skarbowego. Skarbówka z kolei może nałożyć podatek w wysokości 75% od nieujawnionych źródeł dochodu. To mechanizm, który w 2026 roku będzie działał z bezwzględną automatyką.

Warto też zauważyć, że limity jednorazowych wpłat we wpłatomatach są sukcesywnie obniżane przez poszczególne banki – często do kwot rzędu 5000-8000 zł na jedną transakcję, co skutecznie zniechęca do operowania gotówką.

Darowizny w rodzinie – gotówka to gwarancja kłopotów

Kolejnym obszarem, gdzie gotówka staje się ciężarem, są darowizny rodzinne. Nowy Rok to czas, kiedy dziadkowie często wręczają wnukom „koperty” na start w dorosłość. Przepisy są tu bezlitosne, a od 2026 roku urzędy będą to weryfikować ze zdwojoną siłą.

Aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od darowizn w ramach tzw. grupy zerowej (najbliższa rodzina), darowizna pieniężna powyżej kwoty wolnej (obecnie 36 120 zł, ale limity te warto śledzić na bieżąco) musi być udokumentowana przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Przekazanie gotówki z ręki do ręki, nawet jeśli zgłosimy to do urzędu na druku SD-Z2, nie uprawnia do zwolnienia. Jeśli wujek da Ci 50 tys. zł w gotówce na wkład własny do mieszkania, a Ty wpłacisz to do banku i skarbówka to wyłapie – zapłacisz podatek, bo nie spełniłeś warunku udokumentowania przelewem. W świecie cyfrowym gotówka w rodzinie staje się pułapką podatkową.

Co to oznacza dla Ciebie? (HCU – Helpful Content)

Czy to oznacza, że powinieneś natychmiast pozbyć się gotówki? Absolutnie nie. Gotówka to wciąż jedyny środek płatniczy działający bez prądu i internetu. Warto jednak wiedzieć, jak nią operować w 2026 roku, by nie ściągnąć na siebie kłopotów:

1. „Kolekcjonuj” papiery na gotówkę

Jeśli wypłacasz dużą kwotę z banku (np. na remont, który się nie odbył), zachowaj potwierdzenie wypłaty. Jeśli za rok będziesz chciał wpłacić te pieniądze z powrotem, ten kwitek będzie Twoim dowodem dla banku, że pieniądze są legalne i pochodzą z Twoich wcześniejszych oszczędności. Bez tego bank może potraktować wpłatę jako nowy, podejrzany dochód.

2. Darowizny tylko przelewem

Jeśli otrzymujesz pomoc finansową od rodziny, błagaj o przelew. Jeśli dziadek ma gotówkę w domu, niech pójdzie do banku lub na pocztę i wyśle ją na Twoje konto. Wręczenie gotówki „do ręki” przy większych kwotach to proszenie się o podatek, którego można legalnie uniknąć.

3. Rozbijaj zakupy z głową, ale ostrożnie

Jeśli planujesz duży zakup RTV/AGD za gotówkę, pamiętaj o limitach identyfikacji. Czasami bezpieczniej jest zapłacić kartą, niż narażać się na procedurę spisywania danych z dowodu w sklepie elektronicznym, gdzie Twoje dane mogą potem wyciec. Pamiętaj też, że dzielenie transakcji „na siłę” (np. 3 paragony pod rząd w tym samym sklepie) jest łatwe do wykrycia przez systemy analityczne.

4. Trzymaj „żelazną rezerwę”, a nie „inwestycyjną górę”

Eksperci od bezpieczeństwa radzą, by mieć w domu gotówkę pozwalającą na przeżycie 3-7 dni (zakupy spożywcze, paliwo, leki) na wypadek awarii systemów płatniczych. Trzymanie w domu setek tysięcy złotych staje się jednak ryzykowne nie tylko ze względu na złodziei, ale przede wszystkim ze względu na trudność późniejszego wprowadzenia tych pieniędzy do legalnego obrotu bank