Banki w całej Europie alarmują: „Zabezpiecz swoje pieniądze, zanim system padnie”

Wystarczyło pięć sekund, by cała Hiszpania pogrążyła się w chaosie. Wielka awaria prądu z 28 kwietnia 2025 roku sparaliżowała systemy płatnicze, sklepy i transport, pokazując, jak bardzo Europa uzależniła się od prądu i bankowości cyfrowej. W efekcie banki i rządy w całej Unii Europejskiej rozpoczęły bezprecedensową kampanię bezpieczeństwa – apelując do obywateli, by zabezpieczyli się w gotówkę.

Hiszpania bez prądu i bez pieniędzy

Mieszkańcy Madrytu i Barcelony obudzili się tego dnia w ciszy i ciemności. Po kilku minutach okazało się, że nie działa nic: terminale, bankomaty, aplikacje mobilne, a nawet kasy w supermarketach. W zaledwie pięć sekund hiszpańska sieć energetyczna straciła 60% mocy. To wystarczyło, by sparaliżować całą gospodarkę.

Według danych CaixaBank Research, płatności kartą spadły o 55%, a tysiące sklepów zostało zmuszonych do zamknięcia. W miastach, gdzie prąd powrócił po kilkunastu godzinach, wciąż trwały problemy z obsługą kart płatniczych i wypłatami gotówki. W mniejszych miejscowościach sytuacja była jeszcze trudniejsza – bankomaty nie działały przez całą dobę, a ludzie zaczęli wymieniać między sobą gotówkę, by zdobyć podstawowe produkty.

„Nigdy nie przypuszczałem, że nie będę mógł kupić chleba tylko dlatego, że prądu nie ma” – mówił jeden z mieszkańców Saragossy w rozmowie z lokalną telewizją.

Europa zmienia ton: gotówka znów w modzie

To wydarzenie wstrząsnęło nie tylko Hiszpanią, ale i całą Europą. Komisja Europejska, Europejski Bank Centralny i rządy krajowe zaczęły wprost zachęcać obywateli, by przygotowali się na podobne scenariusze.

W ramach programu „Strategia Unii Gotowości”, wprowadzonego w marcu 2025 roku, państwa członkowskie zostały zobowiązane do opracowania planów awaryjnych na wypadek utraty energii lub zakłóceń w systemach płatniczych. Unijna komisarz Hadja Lahbib zaleciła, by każda rodzina była w stanie przetrwać minimum 72 godziny bez dostępu do prądu i bankowości elektronicznej.

Szwedzi i Holendrzy już się przygotowali

Najbardziej zdecydowane kroki podjęły kraje północy. Szwedzki Riksbank – który przez lata promował likwidację gotówki – wysłał do wszystkich gospodarstw domowych broszury z zaleceniem trzymania gotówki w domu na co najmniej tydzień. Gubernator banku, Erik Thedéen, ostrzegł:

„Społeczeństwo bezgotówkowe jest wygodne tylko do czasu. Wystarczy jeden blackout, by miliony ludzi zostały bez środków do życia.”

Podobne rekomendacje wydał Holenderski Bank Centralny (DNB), zalecając posiadanie 70 euro na dorosłego i 30 euro na dziecko, co odpowiada minimalnym wydatkom na jedzenie, wodę i transport w czasie 72-godzinnego kryzysu.

Polska lepiej przygotowana niż Zachód

Polskie Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) już od kilku lat apeluje o przygotowanie się na 3–7 dni kryzysu. W oficjalnych wytycznych dotyczących tzw. plecaka ewakuacyjnego znalazła się również rekomendacja posiadania gotówki, najlepiej w drobnych nominałach.

Eksperci RCB podkreślają, że Polska – w przeciwieństwie do wielu krajów zachodnich – nigdy nie zrezygnowała z gotówki w obiegu, a sieć bankomatów i oddziałów bankowych pozostaje jedną z najgęstszych w Europie.

Skutki blackoutu: straty liczone w miliardach

Według „El Economista”, hiszpańska gospodarka straciła pół miliarda euro w ciągu jednego dnia. Transport publiczny stanął, tysiące pasażerów utknęło w metrze, a w wielu regionach doszło do przerw w dostawach paliwa. Choć awarię spowodowały problemy techniczne w sieci energetycznej, jej konsekwencje były takie, jak po cyberataku.

W ciągu tygodnia od zdarzenia liczba wypłat z bankomatów w całej Europie wzrosła o 38%, a niektóre banki – zwłaszcza we Francji i Niemczech – odnotowały czasowe braki gotówki w placówkach.

Co warto mieć w domu na wypadek awarii?

Eksperci ds. bezpieczeństwa wymieniają kilka podstawowych elementów:

• gotówkę – minimum na 3 dni funkcjonowania,
• latarkę i zapas baterii,
• radio na baterie lub z dynamem,
• wodę pitną (3 litry na osobę na dobę),
• żywność, która nie wymaga gotowania,
• kopie dokumentów i numery alarmowe w wersji papierowej.

To prosty zestaw, który może uratować w sytuacji, gdy systemy zawiodą.

Powrót do rozsądku

W Europie trwa renesans gotówki. Jeszcze kilka lat temu rządy i banki centralne marzyły o pełnej cyfryzacji płatności. Dziś te same instytucje apelują: „Nie rezygnujcie z gotówki”.

Blackout w Hiszpanii stał się ostrzeżeniem, że nawet najbardziej nowoczesne technologie nie są niezawodne. A fizyczne banknoty – jeszcze niedawno uznawane za relikt przeszłości – mogą znów okazać się najpewniejszym symbolem bezpieczeństwa i niezależności.