Bezwarunkowy Dochód Podstawowy: Nowy program może zastąpić 800+!

Eksperci finansowi coraz poważniej rozważają wprowadzenie Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego (BDP). To rozwiązanie mogłoby zastąpić szereg istniejących programów socjalnych, w tym popularne 800+, i zapewnić każdemu obywatelowi stały miesięczny zasiłek wynoszący nawet 1700 zł. Temat wraca ze względu na środki, jakie Polska dostanie z KPO.

Unijne wymogi i polskie wyzwania

Unia Europejska nałożyła na Polskę procedurę nadmiernego deficytu, co wymaga drastycznych cięć w wydatkach budżetowych. Na rok 2024 deficyt budżetowy Polski oszacowano na 184 miliardy złotych, co stanowi 4,5% PKB według metodologii UE. Aby spełnić unijne wymogi i zmniejszyć ten wskaźnik do 3%, Polska musi ograniczyć wydatki o co najmniej 65-70 miliardów złotych rocznie.

To ogromne wyzwanie, zwłaszcza że program Rodzina 800+ kosztuje budżet państwa 70 miliardów złotych rocznie, a dodatkowe świadczenia emerytalne (trzynasta i czternasta emerytura) to kolejne 45 miliardów złotych. Zamiast prostych cięć w istniejących programach, rząd rozważa całkowitą przebudowę systemu socjalnego.

Bezwarunkowy Dochód Podstawowy: rewolucyjne rozwiązanie

Koncepcja bezwarunkowego dochodu podstawowego, testowana już w wielu krajach, zakłada zastąpienie różnych świadczeń jednym, powszechnym zasiłkiem. Specjaliści podkreślają, że mimo początkowych wydatków, świadczenie zwraca się dzięki wpływom do budżetu. Dr Maciej Szlinder, prezes Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego, definiuje BDP jako świadczenie o siedmiu kluczowych cechach:

1. Bezwarunkowość – przysługuje każdemu bez względu na składki czy pracę.
2. Powszechność – dla wszystkich obywateli lub mieszkańców danego terytorium.
3. Indywidualność – skierowane do jednostek, nie rodzin czy gospodarstw domowych.
4. Forma pieniężna – wypłacane w gotówce, nie w formie dóbr czy usług.
5. Regularność – najczęściej wypłacane co miesiąc.
6. Wypłacane przez państwo lub instytucję ponadnarodową.
7. Wysokość zapewniająca realizację podstawowych potrzeb.

Dr Szlinder wyjaśnia, że BDP może fundamentalnie zmienić społeczeństwo, wpływając na podejście do pracy, wartości i roli państwa. Zaznacza, że wypłacanie świadczenia może być korzystne dla budżetu, jak pokazują warsztaty, które prowadzi.

Korzyści i Wyzwania BDP

Zalety:

• Uproszczenie systemu świadczeń socjalnych i redukcja biurokracji.
• Zmniejszenie nierówności społecznych i ubóstwa.
• Zwiększenie bezpieczeństwa finansowego obywateli.
• Stymulacja gospodarki poprzez zwiększenie konsumpcji.
• Wsparcie dla osób pracujących w niepełnym wymiarze godzin lub na umowach śmieciowych.

Wady:

• Wysokie koszty dla budżetu państwa.
• Ryzyko demotywacji do pracy.
• Potencjalny wzrost inflacji.
• Trudności w określeniu odpowiedniej wysokości świadczenia.

Globalne eksperymenty i polskie llany

Bezwarunkowy dochód podstawowy testowano już w Finlandii, Kanadzie, Holandii i USA, gdzie wyniki były mieszane, ale generalnie pozytywne. W Polsce najbardziej zaawansowane prace nad BDP prowadzone są w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie planowane są testy. Te jednak zostały odłożone z powodu braku środków. Teraz, jednak temat wraca z powodu wpłynięcia środków z KPO.

Finansowanie i Implementacja

Kluczowym pytaniem jest, skąd wziąć fundusze na BDP. Eksperci sugerują:

• Likwidację istniejących programów socjalnych (np. 800+, 300+).
• Oszczędności w administracji dzięki uproszczeniu systemu świadczeń.
• Zwiększenie wpływów podatkowych dzięki uszczelnieniu systemu.
• Ewentualne podniesienie niektórych podatków.

Wyliczenia wskazują, że w Polsce BDP mógłby wynosić od 1300 do 1700 zł miesięcznie na osobę, co pozwoliłoby na podniesienie poziomu życia bez negatywnego wpływu na motywację do pracy.

Chociaż wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego w Polsce to wciąż odległa perspektywa, debata na ten temat nabiera tempa. Rosnące wyzwania ekonomiczne i społeczne mogą sprawić, że BDP stanie się realną opcją polityczną w nadchodzących latach.