Emeryci w szoku. Muszą zwrócić 13 emeryturę. Pisma już przychodzą

Niepokój i konsternacja zapanowały wśród polskich seniorów, gdy do ich skrzynek pocztowych zaczęły trafiać oficjalne pisma z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W 2025 roku tysiące emerytów i rencistów stanęło przed niespodziewanym wyzwaniem finansowym – koniecznością zwrotu całej kwoty trzynastej emerytury, która miała być wsparciem dla ich domowych budżetów. Ta nieoczekiwana sytuacja wywołała falę niepokoju wśród starszych obywateli, którzy już zdążyli zagospodarować dodatkowe środki na pokrycie rosnących kosztów życia codziennego.

Trzynasta emerytura, formalnie nazywana dodatkowym rocznym świadczeniem pieniężnym, została wprowadzona do polskiego systemu emerytalnego w 2019 roku jako mechanizm wsparcia finansowego dla emerytów i rencistów. Początkowo funkcjonowała jako jednorazowe rozwiązanie, jednak z czasem zyskała status stałego elementu polityki społecznej państwa. Świadczenie to zdobyło znaczną popularność wśród seniorów, dla których stanowi istotne uzupełnienie miesięcznych dochodów, zwłaszcza w obliczu rosnącej inflacji i zwiększających się kosztów utrzymania.

W 2025 roku wysokość trzynastej emerytury została ustalona na poziomie 1878,91 złotych brutto. Kwota ta odpowiada najniższej emeryturze obowiązującej od 1 marca bieżącego roku i jest jednakowa dla wszystkich uprawnionych, niezależnie od wysokości ich podstawowego świadczenia emerytalnego czy rentowego. Co istotne, dodatkowe świadczenie pieniężne jest wypłacane automatycznie, bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków przez potencjalnych beneficjentów. Uprawnione do jego otrzymania są osoby, które na dzień 31 marca danego roku kalendarzowego posiadają prawo do emerytury, renty lub innych długoterminowych świadczeń wypłacanych przez ZUS.

Jednak jak się okazuje, nie wszyscy emeryci i renciści mają prawo do tego dodatkowego wsparcia finansowego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych po przeprowadzeniu szczegółowej weryfikacji uprawnień wykrył liczne przypadki, w których trzynasta emerytura została wypłacona osobom, które formalnie nie spełniały warunków do jej otrzymania. W konsekwencji ZUS rozpoczął masową akcję wysyłania wezwań do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, co dla wielu seniorów stało się źródłem znacznego stresu i komplikacji finansowych.

Główną grupą seniorów, do których trafiły wezwania do zwrotu trzynastej emerytury, są osoby kontynuujące aktywność zawodową pomimo pobierania świadczeń emerytalnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, emeryci, którzy nie osiągnęli powszechnego wieku emerytalnego, a jednocześnie osiągają przychody przekraczające 130 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tracą prawo do wypłaty emerytury, a co za tym idzie również do dodatkowego rocznego świadczenia. W 2025 roku wspomniany próg dochodowy wynosi około 9232 złotych brutto.

Przekroczenie tego limitu skutkuje zawieszeniem wypłaty emerytury na okres, w którym emeryt osiąga zbyt wysokie przychody. Jeśli zawieszenie to przypadało na dzień 31 marca, który jest kluczową datą dla ustalenia prawa do trzynastej emerytury, senior automatycznie traci uprawnienie do dodatkowego świadczenia. Problem polega na tym, że wielu emerytów nie było świadomych tej zależności i nie monitorowało swoich dochodów pod kątem ich wpływu na uprawnienia emerytalne.

Sytuację komplikuje fakt, że ZUS często dowiaduje się o przekroczeniu limitu dochodów z pewnym opóźnieniem, gdy informacje od pracodawców lub z urzędów skarbowych dotrą do systemu. W rezultacie trzynasta emerytura mogła zostać wypłacona, a dopiero później, po weryfikacji danych, ZUS stwierdził brak podstaw do tej wypłaty i rozpoczął procedurę odzyskiwania środków.

Kolejną grupą seniorów, którzy muszą liczyć się z koniecznością zwrotu trzynastej emerytury, są sędziowie i prokuratorzy w stanie spoczynku. Osoby te otrzymują uposażenie finansowane bezpośrednio ze Skarbu Państwa, a nie świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych zarządzanego przez ZUS. W rezultacie nie są one objęte przepisami o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym. Jeśli z powodu błędu administracyjnego lub nieprawidłowej interpretacji przepisów otrzymali oni trzynastą emeryturę, są zobowiązani do jej zwrotu.

Podobna sytuacja dotyczy sportowców pobierających tzw. emerytury olimpijskie. Te specjalne świadczenia, przyznawane za wybitne osiągnięcia sportowe na arenie międzynarodowej, również nie są objęte prawem do trzynastki. Niektórzy olimpijczycy mogli jednak przez pomyłkę otrzymać dodatkowe świadczenie, co teraz skutkuje wezwaniami do jego zwrotu.

Co powinni zrobić seniorzy, którzy otrzymali wezwanie do zwrotu trzynastej emerytury? Przede wszystkim konieczne jest dokładne zapoznanie się z treścią pisma z ZUS i zweryfikowanie podanych w nim powodów żądania zwrotu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do zasadności wezwania, senior ma prawo skontaktować się z ZUS w celu wyjaśnienia sytuacji. Warto przy tym zgromadzić wszelkie dokumenty potwierdzające wysokość osiąganych przychodów, jeśli spór dotyczy przekroczenia limitu dochodów.

Istotną informacją dla emerytów jest możliwość odwołania się od decyzji ZUS, jeśli uważają, że jest ona niesłuszna. Odwołanie należy złożyć w ciągu 30 dni od daty doręczenia decyzji o zwrocie świadczenia. Emeryt może to zrobić osobiście w dowolnej placówce ZUS, wysłać pocztą lub złożyć elektronicznie za pośrednictwem platformy PUE ZUS. Odwołanie powinno zawierać dane osobowe emeryta, numer decyzji, której dotyczy, oraz uzasadnienie, dlaczego emeryt uważa decyzję za niesłuszną, wraz z odpowiednimi dowodami.

Jeśli jednak wezwanie do zwrotu trzynastej emerytury jest zasadne, senior powinien zwrócić wskazaną kwotę w terminie określonym w piśmie, aby uniknąć naliczenia odsetek za zwłokę. ZUS zazwyczaj oferuje możliwość rozłożenia należności na raty, jeśli jednorazowa spłata całej kwoty stanowiłaby zbyt duże obciążenie dla budżetu emeryta. Aby skorzystać z tej opcji, należy złożyć odpowiedni wniosek, w którym warto wskazać proponowaną liczbę i wysokość rat oraz uzasadnić, dlaczego emeryt nie jest w stanie spłacić należności jednorazowo.

Wezwania do zwrotu trzynastej emerytury wywołały znaczny niepokój wśród seniorów, dla których dodatkowe świadczenie często stanowi istotne wsparcie w pokrywaniu kosztów leków, rehabilitacji czy niezbędnych napraw domowych. Konieczność oddania niemal 1900 złotych dla wielu emerytów, szczególnie tych otrzymujących najniższe świadczenia, może oznaczać poważne problemy finansowe i konieczność rezygnacji z zaplanowanych wydatków.

Eksperci zajmujący się problematyką emerytalną podkreślają, że obecna sytuacja wynika częściowo z niedoskonałości systemu informacyjnego. Wielu emerytów nie jest świadomych wszystkich konsekwencji podejmowania dodatkowej pracy zarobkowej czy przekraczania określonych limitów dochodowych. Postulują oni wprowadzenie bardziej przejrzystych mechanizmów informowania seniorów o ich prawach i obowiązkach, a także o wzajemnych zależnościach między różnymi elementami systemu emerytalnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje coraz więcej skarg od seniorów dotyczących wezwań do zwrotu trzynastej emerytury. W odpowiedzi zapowiedział szczegółową analizę problemu i możliwą interwencję, jeśli praktyki ZUS budziłyby wątpliwości prawne lub naruszały zasady sprawiedliwości społecznej. Jednocześnie zaapelował do ZUS o empatyczne podejście do seniorów i elastyczność w kwestii spłaty należności, szczególnie w przypadkach, gdy emeryt działał w dobrej wierze i nie był świadomy braku uprawnień do dodatkowego świadczenia.

Organizacje senioralne również wyraziły zaniepokojenie obecną sytuacją i zaapelowały o systemowe rozwiązania, które zapobiegałyby podobnym problemom w przyszłości. Proponują one między innymi wprowadzenie obowiązkowych powiadomień dla emerytów zbliżających się do limitu dochodowego, który może skutkować utratą prawa do świadczeń, a także uproszczenie przepisów dotyczących łączenia pracy z pobieraniem emerytury.

ZUS ze swojej strony zapewnia, że każdy przypadek jest dokładnie analizowany przed wysłaniem wezwania do zwrotu świadczenia. Przedstawiciele instytucji podkreślają, że działają na podstawie obowiązujących przepisów, które nakładają na nich obowiązek odzyskiwania nienależnie wypłaconych środków publicznych. Jednocześnie deklarują otwartość na dialog z emerytami i gotowość do rozpatrywania indywidualnych przypadków z uwzględnieniem szczególnych okoliczności.

Dla emerytów, którzy planują kontynuowanie aktywności zawodowej w przyszłości, obecna sytuacja powinna być przestrogą i motywacją do dokładnego zapoznania się z przepisami dotyczącymi łączenia pracy z pobieraniem świadczeń emerytalnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na limity dochodowe i ich wpływ nie tylko na podstawowe świadczenie emerytalne, ale również na dodatkowe benefity, takie jak trzynasta emerytura.

Warto również regularnie monitorować swoje przychody i w miarę możliwości planować aktywność zawodową w taki sposób, aby nie przekraczać krytycznych progów dochodowych, szczególnie w okresie poprzedzającym kluczową datę 31 marca. W razie wątpliwości zawsze można skonsultować się z doradcą emerytalnym w ZUS, który pomoże zrozumieć indywidualną sytuację i potencjalne konsekwencje podejmowanych decyzji zawodowych.

Trzynasta emerytura, mimo towarzyszących jej obecnie kontrowersji, pozostaje ważnym elementem wsparcia finansowego dla polskich seniorów. Dla wielu z nich stanowi istotny zastrzyk gotówki, pozwalający na realizację odkładanych wydatków czy poprawę standardu życia. Dlatego tak ważne jest, aby system przyznawania i wypłacania tego świadczenia był jasny, przejrzysty i uczciwy zarówno dla uprawnionych emerytów, jak i dla finansów publicznych.

W obliczu aktualnych wyzwań związanych z trzynastą emeryturą, seniorzy powinni zachować spokój i podejmować przemyślane działania. Kluczowe jest dokładne zapoznanie się z korespondencją z ZUS, weryfikacja swojej sytuacji prawnej i finansowej, a w razie potrzeby skorzystanie z dostępnych mechanizmów odwoławczych lub możliwości rozłożenia należności na raty. Równie ważne jest zrozumienie przyczyn, które doprowadziły do żądania zwrotu świadczenia, aby uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości.