Masowe kontrole w całej Polsce. Kto zapłaci 800 zł i co grozi za brak reakcji?

Właściciele nieruchomości w całej Polsce przeżywają niemałe zaskoczenie, gdy do ich drzwi pukają niezapowiedziani kontrolerzy. Zjawisko to przybiera na sile w ostatnich miesiącach, gdy organy nadzoru budowlanego zintensyfikowały działania mające na celu weryfikację przestrzegania przepisów wprowadzonych niemal dwa lata temu. Chodzi o świadectwa charakterystyki energetycznej, dokument, który stał się obowiązkowy dla wielu posiadaczy domów i mieszkań, a jego brak może skutkować dotkliwymi karami finansowymi sięgającymi nawet 5000 złotych.

Przepisy regulujące kwestię świadectw energetycznych weszły w życie 28 kwietnia 2023 roku, wprowadzając poważną zmianę w obowiązkach spoczywających na właścicielach nieruchomości. Mimo upływu czasu, świadomość tych wymogów wciąż pozostaje na niepokojąco niskim poziomie. Wielu Polaków dowiaduje się o konieczności posiadania certyfikatu dopiero w momencie, gdy kontroler pojawia się na progu ich domu.

Świadectwo charakterystyki energetycznej to dokument, który określa efektywność energetyczną budynku poprzez analizę szeregu parametrów związanych z zużyciem energii. Zawiera on szczegółowe dane dotyczące zapotrzebowania nieruchomości na energię wykorzystywaną między innymi do oświetlenia, ogrzewania, wentylacji oraz klimatyzacji. Informacje te stają się coraz bardziej istotne nie tylko z perspektywy formalnej, ale również z punktu widzenia potencjalnych nabywców i najemców, którzy w obliczu rosnących cen mediów przykładają coraz większą wagę do kosztów eksploatacji nieruchomości.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, świadectwo energetyczne musi posiadać każdy właściciel nieruchomości wybudowanej po 2009 roku. W przypadku starszych budynków obowiązek ten powstaje w momencie wystawienia ich na sprzedaż lub do wynajmu. Koszt uzyskania świadectwa nie jest jednolity i zależy od wielu czynników, takich jak wielkość nieruchomości, jej lokalizacja oraz kompleksowość wymaganych analiz. Przeciętnie należy liczyć się z wydatkiem rzędu kilkuset złotych, choć w przypadku większych obiektów kwota ta może być znacznie wyższa.

Co istotne, dokument ten nie może być sporządzony przez dowolną osobę. Uprawnienia do wystawiania świadectw charakterystyki energetycznej posiadają wyłącznie specjaliści spełniający wymagania określone w art. 14 ust. 1 Prawa budowlanego lub wyspecjalizowane firmy audytorskie. Warto zwrócić uwagę na kwalifikacje osoby, której powierzamy to zadanie, gdyż od jakości sporządzonego dokumentu zależy nie tylko formalne wypełnienie obowiązku, ale również rzetelna ocena efektywności energetycznej naszej nieruchomości.

Ustawodawca przewidział jednak szereg wyjątków od obowiązku posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej. Z wymogu tego zwolnione są przede wszystkim budynki wybudowane przed 2009 rokiem, które służą wyłącznie do użytku prywatnego ich właścicieli i nie są przedmiotem transakcji sprzedaży ani najmu. Ponadto, obowiązek nie dotyczy wolnostojących budynków mieszkalnych o powierzchni użytkowej mniejszej niż 50 metrów kwadratowych, obiektów użytkowanych sezonowo przez maksymalnie cztery miesiące w roku, jak również budynków przemysłowych i gospodarczych, które nie są wyposażone w instalacje zużywające energię, z wyjątkiem oświetlenia wbudowanego.

Szczególnie zaskakującym aspektem nowych przepisów dla wielu właścicieli nieruchomości jest obowiązek przeprowadzania cyklicznych kontroli systemów ogrzewania. Ta regulacja również weszła w życie wraz z nowelizacją ustawy w kwietniu 2023 roku i nakłada na posiadaczy nieruchomości obowiązek regularnej weryfikacji stanu technicznego i efektywności energetycznej instalacji grzewczych. Częstotliwość tych kontroli jest uzależniona od rodzaju źródła ciepła, jego mocy oraz stosowanego paliwa.

Zgodnie z przepisami, kotły opalane paliwem ciekłym lub stałym o mocy przekraczającej 100 kilowatów powinny być kontrolowane co dwa lata. Dla innych źródeł ciepła o mocy powyżej 70 kilowatów przewidziano okres trzyletni, natomiast kotły gazowe o mocy powyżej 100 kilowatów podlegają kontroli co cztery lata. Najdłuższy, pięcioletni okres między kontrolami dotyczy kotłów o mocy od 20 do 100 kilowatów.

Każda z tych kontroli wiąże się z dodatkowym kosztem dla właściciela nieruchomości. Ceny za przeprowadzenie kompleksowego przeglądu instalacji grzewczej wahają się w zależności od regionu i poziomu skomplikowania systemu. Warto jednak traktować te wydatki jako inwestycję w bezpieczeństwo i efektywność energetyczną, bowiem regularne przeglądy nie tylko pozwalają uniknąć kar za nieprzestrzeganie przepisów, ale również przyczyniają się do wykrywania i eliminowania usterek, które mogłyby prowadzić do zwiększonego zużycia energii lub nawet stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców.

Konsekwencje nieprzestrzegania obowiązku posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej lub unikania kontroli systemów grzewczych mogą być dotkliwe. Przepisy przewidują możliwość nałożenia mandatu w wysokości do 5000 złotych na osoby, które nie dopełniły tych formalności. Biorąc pod uwagę, że koszt uzyskania świadectwa zazwyczaj nie przekracza kilkuset złotych, zdecydowanie bardziej opłacalne jest dostosowanie się do wymogów prawnych, niż ryzykowanie wysokiej kary finansowej.

Eksperci rynku nieruchomości zwracają uwagę, że świadectwo charakterystyki energetycznej zyskuje na znaczeniu nie tylko jako formalny wymóg prawny, ale również jako istotny czynnik wpływający na wartość rynkową nieruchomości. W dobie rosnącej świadomości ekologicznej oraz zwiększających się kosztów energii, potencjalni nabywcy i najemcy coraz częściej zwracają uwagę na parametry energetyczne budynków. Nieruchomości o wyższej efektywności energetycznej cieszą się większym zainteresowaniem i mogą osiągać wyższe ceny na rynku.

Dla właścicieli starszych budynków, którzy planują ich sprzedaż lub wynajem, uzyskanie świadectwa charakterystyki energetycznej może stać się okazją do przeprowadzenia modernizacji zwiększających efektywność energetyczną. Inwestycje w termoizolację, wymianę okien czy modernizację systemów grzewczych nie tylko poprawiają parametry energetyczne nieruchomości, ale również zwiększają komfort jej użytkowania i mogą przynieść wymierne oszczędności w kosztach eksploatacji.

Specjaliści z branży budowlanej podkreślają, że intensyfikacja kontroli w zakresie posiadania świadectw charakterystyki energetycznej oraz przestrzegania obowiązku przeprowadzania przeglądów systemów grzewczych wpisuje się w szerszy trend europejskiej polityki energetycznej. Unia Europejska konsekwentnie dąży do poprawy efektywności energetycznej budynków, uznając ten obszar za kluczowy dla osiągnięcia celów klimatycznych. Polska, jako państwo członkowskie, zobowiązana jest do implementacji dyrektyw unijnych w tym zakresie, co znajduje odzwierciedlenie w krajowych przepisach.

Warto również zaznaczyć, że przepisy dotyczące świadectw charakterystyki energetycznej i kontroli systemów grzewczych nie są jedynymi regulacjami, które w ostatnich latach zmieniły sytuację właścicieli nieruchomości w Polsce. Równolegle wprowadzane są wymogi związane z ograniczaniem niskiej emisji, modernizacją źródeł ciepła czy standardami technicznymi dla nowych budynków. Wszystkie te regulacje tworzą kompleksowy system prawny, którego celem jest poprawa efektywności energetycznej polskich nieruchomości oraz zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

Wobec nasilających się kontroli, właściciele nieruchomości powinni zweryfikować, czy podlegają obowiązkowi posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej oraz przeprowadzania regularnych kontroli systemów grzewczych. W przypadku stwierdzenia takiej konieczności, warto niezwłocznie podjąć działania zmierzające do wypełnienia tych obowiązków, unikając tym samym ryzyka wysokich kar finansowych oraz potencjalnych problemów przy próbie sprzedaży lub wynajmu nieruchomości w przyszłości.

Pamiętajmy, że świadectwo charakterystyki energetycznej to nie tylko formalny dokument, ale również cenne źródło informacji o efektywności energetycznej naszej nieruchomości, które może stanowić punkt wyjścia do planowania działań modernizacyjnych i optymalizacji kosztów eksploatacji. W perspektywie rosnących cen energii oraz zwiększającej się presji na ograniczanie emisji dwutlenku węgla, inwestycje w poprawę efektywności energetycznej budynków stają się nie tylko ekologiczną koniecznością, ale również ekonomicznie uzasadnionym działaniem.