Masz firmę? Możesz trafić na kontrolowany zakup i wysoką karę

Krajowa Administracja Skarbowa drastycznie zaostrza kontrole podatkowe w całej Polsce. Najnowsze dane za rok 2024 ujawniają bezprecedensową skalę działań weryfikacyjnych, które dotykają już nie tylko przedsiębiorców, ale także zwykłych konsumentów. Inspektorzy skarbowi przeprowadzili w ubiegłym roku prawie 2,5 miliona czynności sprawdzających, kontroli podatkowych i celno-skarbowych, ujawniając nieprawidłowości na zawrotną kwotę blisko 15 miliardów złotych. Te statystyki pokazują wyraźny zwrot w polityce egzekwowania przepisów podatkowych oraz determinację władz w uszczelnianiu systemu.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych narzędzi w arsenale KAS, które budzi szczególne emocje, stały się tzw. zakupy kontrolowane. W 2024 roku urzędnicy przeprowadzili blisko 60 tysięcy takich operacji, co oznacza średnio ponad 160 tajnych kontroli dziennie. Mechanizm działa prosto – inspektor udaje zwykłego klienta, dokonuje zakupu towaru lub usługi, a następnie weryfikuje, czy sprzedawca właściwie zarejestrował transakcję i wydał paragon fiskalny. Konsekwencje dla nieuczciwych przedsiębiorców są dotkliwe – w wyniku tych działań wystawiono niemal 14 tysięcy mandatów na łączną kwotę przekraczającą 20,4 miliona złotych.

Zakupy kontrolowane to istotny wzrost w porównaniu z rokiem 2023, kiedy przeprowadzono nieco ponad 58 tysięcy takich kontroli. Eksperci podatkowi zauważają, że ten trend będzie się utrzymywał, gdyż metoda okazała się wyjątkowo skuteczna w wykrywaniu nieprawidłowości. Szczególnie małe sklepy, lokale gastronomiczne i punkty usługowe stały się głównym celem takich działań, co budzi mieszane uczucia wśród drobnych przedsiębiorców, którzy czują się pod specjalnym nadzorem państwa.

Równolegle nastąpił znaczący wzrost kontroli poprawności wystawiania paragonów fiskalnych. W 2024 roku przeprowadzono ponad 32 tysiące takich weryfikacji, co zaowocowało wystawieniem 14 080 mandatów na łączną kwotę 23,4 miliona złotych. Dla porównania, rok wcześniej liczba kontroli była niższa (30 003), a liczba wystawionych mandatów wynosiła 10 855 na kwotę 16,8 miliona złotych. Ten wyraźny wzrost liczby kontroli i kar wskazuje na determinację władz skarbowych w egzekwowaniu obowiązku ewidencjonowania sprzedaży.

Zastępca Szefa KAS, Zbigniew Stawiski, w odpowiedzi na interpelację poselską zapowiedział, że administracja skarbowa nie zamierza zwalniać tempa. Wręcz przeciwnie – planowane jest wdrożenie nowych systemów informatycznych, które usprawnią pracę inspektorów i zwiększą skuteczność wykrywania nieprawidłowości. KAS rozpoczął już prace nad integracją obecnych systemów rozliczeniowych w jedną platformę, co ma dodatkowo usprawnić proces weryfikacji podatników.

Niepokojącą informacją dla wielu osób sprzedających okazjonalnie swoje produkty czy usługi przez internet jest zapowiedź zwiększenia kontroli niezgłoszonej działalności gospodarczej. Umożliwić to mają dane przekazane skarbówce przez platformy cyfrowe na podstawie unijnej dyrektywy DAC7. Dzięki tym informacjom urzędnicy będą mogli łatwiej identyfikować osoby, które regularnie sprzedają towary lub usługi online, ale nie rejestrują swojej działalności i nie płacą podatków. Eksperci podatkowi już wcześniej ostrzegali przed takimi działaniami, ale dopiero teraz widać ich realną skalę.

W obszarze podatku VAT również obserwujemy intensyfikację działań kontrolnych. Liczba podmiotów wytypowanych do czynności weryfikacyjnych wzrosła o 19 procent w porównaniu z rokiem 2023. KAS wykryła ponad 290 tysięcy fikcyjnych faktur na łączną kwotę przekraczającą 8,71 miliarda złotych, co oznacza wzrost o ponad 165 tysięcy dokumentów w porównaniu z rokiem poprzednim. Priorytetem administracji skarbowej pozostaje ściganie wyłudzeń VAT, które są traktowane jako jedno z najpoważniejszych przestępstw gospodarczych.

W trakcie kontroli podatkowych inspektorzy wykazali ponad miliard złotych nieprawidłowości w samym tylko podatku VAT, a podczas kontroli celno-skarbowych kwota ta przekroczyła 3,1 miliarda złotych. Te liczby pokazują, jak duża jest skala nadużyć w systemie podatkowym i jakie wyzwanie stoi przed KAS w ich zwalczaniu. Organy skierowały do sądów akty oskarżenia przeciwko 2376 sprawcom przestępstw skarbowych i przestępstw dotyczących wyłudzeń i karuzel VAT. W 2024 roku sądy skazały 1400 osób za takie czyny.

Zbigniew Stawiski przypomniał również, że w 2026 roku zostanie wdrożony Krajowy System e-Faktur, który ma stanowić kolejny element uszczelniający system podatkowy. System ten umożliwi skarbówce monitorowanie transakcji handlowych w czasie rzeczywistym, co znacząco utrudni oszustwa podatkowe. Choć oficjalnie ma on ułatwić życie przedsiębiorcom, w praktyce oznacza zwiększenie kontroli państwa nad obrotem gospodarczym.

Kontrole podatkowe nie ominęły również podatków dochodowych. W obszarze podatku CIT i PIT skarbówka skupiła się głównie na weryfikacji cen transferowych, czyli warunków i cen w transakcjach zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi, oraz na wykrywaniu schematów agresywnego planowania podatkowego. Te obszary są szczególnie wrażliwe dla dużych korporacji międzynarodowych, które mogą wykorzystywać luki w przepisach do optymalizacji podatkowej.

Intensywne kontrole objęły również branżę tytoniową i alkoholową. W przypadku płynu do papierosów elektronicznych, w tym jednorazowych e-papierosów, kontrole przyniosły wymierne efekty w postaci zwiększenia dochodów budżetu państwa. W 2023 roku dochody z akcyzy od tych wyrobów wyniosły 443,6 miliona złotych, a po 11 miesiącach 2024 roku już 506,6 miliona złotych, co oznacza wzrost o ponad 26 procent.

W zwalczaniu szarej strefy dotyczącej alkoholu również widać znaczące rezultaty. W 2024 roku dokonano 2138 ujawnień nielegalnego alkoholu, w wyniku których zajęto 46 600 litrów różnego rodzaju alkoholu etylowego. Funkcjonariusze zlikwidowali 40 bimbrowni oraz cztery miejsca odkażania lub rozlewu nielegalnego alkoholu. Te wyniki były o połowę wyższe niż w roku poprzednim, co świadczy o rosnącej skuteczności działań KAS.

Piotr Popiel, doradca podatkowy i menedżer w Zespole Tax Controversy EY Polska, zauważa niepokojący trend w działaniach kontrolnych skarbówki. Choć formalnie spada liczba kontroli podatkowych, gwałtownie rośnie liczba czynności sprawdzających, które stanowią obecnie ponad 99 procent wszystkich działań weryfikacyjnych. Są one mniej sformalizowane, ale dają urzędnikom szerokie możliwości żądania wyjaśnień i dokumentów od podatników.

Ekspert podkreśla, że bardzo często organy podatkowe nadużywają czynności sprawdzających, przeprowadzając de facto kontrolę podatkową, ale bez zachowania formalnych wymogów i gwarancji dla podatników. Do najczęstszych nieprawidłowości należy wzywanie do przedstawienia informacji, dowodów i wyjaśnień niezwiązanych bezpośrednio z celem czynności sprawdzających oraz prowadzenie weryfikacji przez wiele miesięcy, mimo że powinny być one relatywnie krótkie.

Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest praktyka kontaktowania się z podatnikami telefonicznie w celu szybkiego uzyskania informacji. Takie działanie nie pozostawia śladu, kto dokładnie i jakie informacje przekazał, co może prowadzić do nieporozumień i problemów w przyszłości. Ekspert radzi zachowanie ostrożności w takich sytuacjach i dokumentowanie wszelkich kontaktów z urzędnikami skarbowymi.

Warto zaznaczyć, że w ramach czynności sprawdzających organy podatkowe mogą weryfikować, czy podatnik terminowo składa deklaracje i wpłaca podatki, sprawdzać poniesione wydatki i uzyskane przychody, a także weryfikować dane i dokumenty składane przy rejestracji podatkowej. Jest to więc narzędzie o bardzo szerokim zastosowaniu, które w praktyce może dotknąć każdego podatnika.

Pozytywnym aspektem działań KAS jest poprawa skuteczności egzekucji należności podatkowych. W 2024 roku organy egzekucyjne wyegzekwowały łącznie ponad 9 miliardów złotych (w porównaniu do 8,1 miliarda złotych w roku 2023), w tym zaległości podatkowe w wysokości ponad 7,3 miliarda złotych. Jednocześnie zmniejszyły się zaległości podatkowe podatników – spadły z 97,2 miliarda złotych do 94,4 miliarda złotych, czyli o 2,8 miliarda złotych.

Z działań organów KAS uzyskano ponad 21 miliardów złotych dodatkowych wpływów, z czego 7,3 miliarda złotych pochodziło z egzekucji podatków, a 11,1 miliarda złotych z działań przedegzekucyjnych, w tym tak zwanej „miękkiej egzekucji” polegającej na wezwaniach do zapłaty przed wszczęciem właściwego postępowania egzekucyjnego. Te wyniki są, według zastępcy Szefa KAS, najlepsze w obszarze egzekucji od lat.

Analizując dane przedstawione przez administrację skarbową, widać wyraźnie, że państwo konsekwentnie uszczelnia system podatkowy i zwiększa presję na podatników. Choć oficjalnym celem tych działań jest walka z szarą strefą i nieuczciwą konkurencją, wielu przedsiębiorców i podatników czuje się nękanych nadmiernym nadzorem. Szczególnie drobni przedsiębiorcy, którzy stanowią trzon polskiej gospodarki, skarżą się na nieproporcjonalną liczbę kontroli i wysokie kary za nawet drobne przewinienia.

Eksperci podatkowi zalecają szczególną ostrożność w prowadzeniu działalności gospodarczej i rozliczaniu podatków. Warto regularnie konsultować swoje rozliczenia z doradcami podatkowymi i na bieżąco monitorować zmiany w przepisach, które w ostatnich latach następują w zawrotnym tempie. Szczególnie istotne jest rzetelne dokumentowanie wszystkich transakcji i przechowywanie dowodów przez wymagany prawem okres.

W obliczu rosnącej presji ze strony organów skarbowych coraz więcej podatników decyduje się na korzystanie z profesjonalnego wsparcia przy prowadzeniu działalności i rozliczaniu podatków. Inwestycja w doradztwo podatkowe może uchronić przed kosztownymi błędami i zapewnić spokój w razie kontroli. Warto również rozważyć ubezpieczenie od ryzyka podatkowego, które staje się coraz popularniejsze wśród przedsiębiorców działających w Polsce.

Podsumowując, dane przedstawione przez Krajową Administrację Skarbową za rok 2024 pokazują wyraźny trend zaostrzania kontroli podatkowych i zwiększania skuteczności w wykrywaniu nieprawidłowości. Choć z perspektywy państwa są to działania korzystne, zwiększające wpływy do budżetu i ograniczające szarą strefę, dla wielu podatników oznaczają one dodatkowy stres i konieczność poświęcania coraz większej uwagi kwestiom fiskalnym. W najbliższych latach można spodziewać się kontynuacji tego trendu, szczególnie w kontekście wdrażania nowych narzędzi informatycznych i zwiększania kompetencji organów skarbowych.

źródło: Business Insider Polska/Warszawa w Pigułce