Nie żyje Adam Strzembosz. Były I Prezes SN, autorytet polskiego prawa, miał 95 lat

Adam Justyn Strzembosz – sędzia, profesor nauk prawnych, były pierwszy prezes Sądu Najwyższego i przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa – zmarł 10 października 2025 r. w Warszawie. Miał 95 lat. Przez dekady pozostawał jednym z najbardziej rozpoznawalnych i szanowanych głosów polskiego wymiaru sprawiedliwości – zarówno jako badacz i nauczyciel akademicki, jak i reformator sądów po 1989 roku.

Od tajnych kompletów do profesury

Urodził się 11 września 1930 r. w Warszawie. Wychowany w stolicy, w czasie okupacji uczył się na tajnych kompletach. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim (magisterium w 1953 r.). Po krótkiej pracy w ZUS rozpoczął aplikację sądową; w 1958 r. zdał egzamin sędziowski. Orzekał m.in. w sprawach nieletnich w sądach warszawskich, łącząc praktykę z pracą naukową. Doktorat obronił w 1969 r., habilitację w 1979 r., a tytuł profesora uzyskał w 1986 r. Związany był przede wszystkim z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, gdzie wychował pokolenia prawników.

„Solidarność”, reformy i wiceminister

Na początku lat 80. współtworzył struktury „Solidarności” w Ministerstwie Sprawiedliwości i brał udział w przygotowaniach do obrad Okrągłego Stołu – odpowiadał za propozycje zmian ustrojowych sądownictwa. W rządzie Tadeusza Mazowieckiego został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (1989–1990), forsując budowę niezależnej władzy sądowniczej. Odszedł, gdy – jak mówił – zabrakło narzędzi do głębszych zmian kadrowych.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

Latem 1990 r. powierzono mu funkcję pierwszego prezesa SN i z urzędu przewodniczącego Trybunału Stanu (1990–1998). Zadaniem było odbudowanie autorytetu sądów po PRL, reorganizacja pracy Sądu Najwyższego i wytyczanie standardów niezawisłości. W latach 1994–1998 przewodniczył również Krajowej Radzie Sądownictwa. W tym czasie rozpoczęto budowę nowej siedziby SN przy placu Krasińskich. Znany był z jasnego języka i gotowości do publicznej odpowiedzi za decyzje instytucji – regularnie pisał felietony o prawie i państwie.

Nauczyciel i autorytet po zakończeniu urzędowania

Po 1998 r. wrócił na KUL, wykładał także w Akademii Polonijnej w Częstochowie. Pozostawał aktywny w życiu publicznym – komentował reformy wymiaru sprawiedliwości, przestrzegał przed naruszaniem konstytucyjnych gwarancji niezależności sądów. W 2017 r. ukazał się wywiad-rzeka „Między prawem i sprawiedliwością”.

Odznaczenia i nagrody

Za zasługi dla państwa i odbudowy niezależnego sądownictwa odznaczony m.in. Orderem Orła Białego, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi RFN oraz papieskim Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego. Wielokrotnie nagradzany także przez środowiska prawnicze i akademickie.

Dziedzictwo

Adam Strzembosz należał do tej generacji prawników, która łączyła doświadczenie powojenne, etos służby publicznej oraz determinację w budowaniu państwa prawa po 1989 r. W pamięci współpracowników i wychowanków pozostanie jako wymagający, ale sprawiedliwy mentor, a w debacie publicznej – jako spokojny, stanowczy rzecznik niezależnych sądów.