Niewinny błąd może kosztować 5000 zł. Nowe przepisy szokują kierowców i nie tylko

Wiosna rozgaszcza się na dobre w polskich lasach, kusząc spacerowiczów intensywnymi zapachami, świeżą zielenią i pierwszymi kwiatami. Niestety, w tym pięknym krajobrazie czai się również niebezpieczeństwo – nie dla ludzi, lecz dla ich portfeli. Niewinny spacer może zakończyć się mandatem sięgającym nawet 5000 złotych lub, w skrajnych przypadkach, aresztem. Wszystko za sprawą nieświadomego zrywania roślin objętych ochroną prawną. Leśnicy i służby ochrony przyrody zapowiadają w tym roku szczególnie intensywne kontrole, dlatego warto poznać zasady, których należy przestrzegać podczas leśnych wędrówek.

Wiosna to czas, gdy przyroda budzi się do życia po zimowym uśpieniu, a polskie lasy i łąki pokrywają się dywanem kolorowych kwiatów. Wśród nich znajduje się wiele gatunków objętych ścisłą lub częściową ochroną. Ich zrywanie stanowi wykroczenie przeciwko ustawie o ochronie przyrody, a nieznajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności. Wysokość grzywny za naruszenie przepisów może wahać się od symbolicznych 20 złotych aż do 5000 złotych. W przypadkach szczególnie rażących naruszeń, takich jak masowy zbiór roślin chronionych w celach komercyjnych, sprawca może nawet trafić do aresztu.

Jedną z najbardziej rozpoznawalnych roślin chronionych, której zrywanie nasila się każdej wiosny, jest czosnek niedźwiedzi. Ta aromatyczna roślina o właściwościach leczniczych i kulinarnych cieszy się w ostatnich latach ogromną popularnością. Jednak od 9 października 2014 roku czosnek niedźwiedzi znajduje się w Polsce pod częściową ochroną. Oznacza to, że jego zbieranie z naturalnych stanowisk, bez odpowiedniego zezwolenia, jest zabronione. Służby leśne zwracają uwagę, że liczba przypadków nielegalnego zbierania tej rośliny rośnie z roku na rok, co stanowi poważne zagrożenie dla jej naturalnych siedlisk.

Ochrona częściowa, którą objęty jest czosnek niedźwiedzi, dopuszcza jego zbiór na terenie województw śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego, jednak wyłącznie pod ściśle określonymi warunkami. Przede wszystkim, zbieranie musi odbywać się ręcznie i tylko z populacji, które są wystarczająco liczne. Na każdym stanowisku należy pozostawić co najmniej 75% roślin, aby zapewnić przetrwanie i regenerację gatunku. Bezwzględnie zabronione jest również uszkadzanie podziemnych części rośliny, gdyż uniemożliwia to jej odrodzenie w kolejnych sezonach.

Najważniejszym wymogiem dla osób chcących legalnie zbierać czosnek niedźwiedzi jest uzyskanie specjalnego zezwolenia wydawanego przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska właściwego dla danego województwa. Procedura uzyskania takiego dokumentu wymaga złożenia odpowiedniego wniosku oraz uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 82 złotych. Warto podkreślić, że samo posiadanie zezwolenia nie daje carte blanche do nieograniczonego zbioru – nadal obowiązują wszystkie pozostałe zasady dotyczące ochrony gatunku.

Poza czosnkiem niedźwiedzim, wiele innych wiosennych roślin również podlega ochronie. Na szczególną uwagę zasługują pierwiosnki, sasanki, zawilce, przebiśniegi oraz konwalie majowe. Te ostatnie, choć pospolite w polskich lasach, od 2014 roku także objęte są częściową ochroną. Podobnie jak w przypadku czosnku niedźwiedziego, ich zbiór bez odpowiedniego zezwolenia jest nielegalny i podlega karze. Warto wspomnieć również o goryczce, której wszystkie gatunki występujące w Polsce są chronione, a także o storczykowatych, które w całości podlegają ochronie ścisłej.

Główny Konserwator Przyrody alarmuje, że problem zrywania roślin chronionych narasta szczególnie w okresie wiosennym, gdy Polacy tłumnie wyruszają na leśne spacery. Zjawisko to potęguje rosnąca moda na naturalne metody leczenia oraz kuchnię opartą o dzikie rośliny jadalne. Media społecznościowe pełne są przepisów wykorzystujących leśne skarby, co niestety przyczynia się do zwiększonej presji na chronione gatunki. Eksperci zwracają uwagę, że brak świadomości społecznej dotyczącej statusu ochronnego poszczególnych roślin stanowi główną przyczynę naruszeń.

W celu przeciwdziałania nielegalnemu zbieractwu, Lasy Państwowe wspólnie z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska rozpoczęły w tym roku kampanię informacyjną „Podziwiaj, nie zrywaj”. W ramach akcji, przy wejściach do popularnych kompleksów leśnych pojawiły się tablice informacyjne z wizerunkami chronionych roślin oraz informacjami o konsekwencjach ich zrywania. Dodatkowo, zwiększona została liczba patroli strażników leśnych, szczególnie w weekendy i dni świąteczne, gdy frekwencja w lasach jest najwyższa.

Kontrole prowadzone przez służby leśne mają charakter prewencyjny, jednak w przypadku stwierdzenia wykroczenia strażnicy leśni oraz funkcjonariusze policji mają prawo nałożyć mandat karny. Wysokość grzywny uzależniona jest od skali wykroczenia, gatunku rośliny oraz motywacji sprawcy. W sytuacjach szczególnie drastycznych, sprawa może zostać skierowana do sądu, który może orzec karę grzywny w maksymalnej wysokości 5000 złotych lub nawet areszt. Dotyczy to zwłaszcza przypadków komercyjnego zbioru roślin chronionych lub działań powodujących znaczne szkody w populacji chronionego gatunku.

Oprócz sankcji karnych, osoby naruszające przepisy o ochronie przyrody mogą zostać zobowiązane do przywrócenia stanu poprzedniego lub poniesienia kosztów działań naprawczych. W przypadku zniszczenia siedliska gatunku chronionego, koszty rekultywacji mogą wielokrotnie przewyższać wysokość nałożonej grzywny. Warto więc zastanowić się, czy momentalna przyjemność z posiadania bukietu leśnych kwiatów lub garści aromatycznych liści jest warta potencjalnych konsekwencji finansowych i prawnych.

Dla miłośników dziko rosnących roślin jadalnych, takich jak czosnek niedźwiedzi, istnieją legalne alternatywy pozwalające cieszyć się ich smakiem i właściwościami bez naruszania przepisów. Coraz więcej gospodarstw ogrodniczych oferuje sadzonki lub nasiona roślin objętych ochroną, które można legalnie uprawiać we własnym ogrodzie. Uprawa przydomowa daje możliwość regularnego korzystania z dobrodziejstw natury bez negatywnego wpływu na dzikie populacje. Dodatkowo, rośliny uprawiane we własnym ogrodzie są wolne od zanieczyszczeń, które mogą występować w roślinach zbieranych w pobliżu szlaków komunikacyjnych czy obszarów przemysłowych.

Inną opcją jest zakup roślin lub ich przetworów od legalnych dostawców, którzy posiadają odpowiednie zezwolenia na zbiór i wprowadzanie do obrotu gatunków objętych ochroną częściową. W przypadku czosnku niedźwiedziego, wiele firm oferuje suszone liście, oleje, pasty czy proszki, które stanowią wygodną alternatywę dla świeżych roślin. Warto jednak zawsze sprawdzać, czy dany produkt pochodzi z legalnego źródła, przez weryfikację, czy sprzedawca posiada wymagane zezwolenia.

Rosnąca świadomość ekologiczna Polaków przyczynia się do stopniowej zmiany postaw wobec dzikiej przyrody. Coraz więcej osób rozumie, że ochrona bioróżnorodności jest kluczowa dla zachowania równowagi ekosystemów, od których zależy nasze przetrwanie. Gatunki roślin objęte ochroną prawną często pełnią istotne funkcje w środowisku – są źródłem pokarmu dla zapylaczy, stanowią siedliska dla drobnych zwierząt lub pełnią rolę w obiegu składników odżywczych w glebie. Ich nadmierna eksploatacja może prowadzić do zachwiania delikatnej równowagi ekologicznej i utraty cennych elementów naszego dziedzictwa przyrodniczego.

Warto również pamiętać, że oprócz roślin objętych ochroną gatunkową, wszystkie rośliny rosnące w lasach państwowych stanowią własność Skarbu Państwa. Zgodnie z ustawą o lasach, pozyskiwanie roślin, w tym grzybów, owoców leśnych czy ziół, dozwolone jest wyłącznie w celach własnych, niezarobkowych. Masowy zbiór, nawet roślin nieobjętych ochroną gatunkową, może zostać uznany za wykroczenie i podlegać karze. Wyjątkiem są sytuacje, gdy nadleśnictwo wydało specjalne zezwolenie na zbiór określonych roślin lub ich części w celach komercyjnych.

Służby leśne podkreślają, że najlepszą strategią podczas leśnych wycieczek jest zasada „Nie wiem – nie zrywam”. W przypadku braku pewności co do statusu ochronnego danej rośliny, należy powstrzymać się od jej zrywania i jedynie podziwiać ją w naturalnym środowisku. Taka postawa nie tylko chroni przed potencjalnymi konsekwencjami prawnymi, ale również przyczynia się do zachowania bioróżnorodności polskich lasów dla przyszłych pokoleń.

Dla osób zainteresowanych pogłębieniem wiedzy na temat gatunków chronionych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska udostępnia na swojej stronie internetowej pełen wykaz roślin objętych ochroną ścisłą i częściową. Dostępne są również aplikacje mobilne, które umożliwiają szybką identyfikację gatunków spotykanych podczas leśnych wędrówek. Wyposażeni w taką wiedzę, możemy bez obaw cieszyć się pięknem wiosennego lasu, nie narażając się na nieprzyjemności związane z nieświadomym naruszeniem przepisów.

W związku z rozpoczynającym się sezonem intensywnych wycieczek do lasu, służby leśne apelują o odpowiedzialne zachowanie i poszanowanie przyrody. Niezależnie od statusu ochronnego roślin, warto pamiętać, że las to dom dla wielu gatunków, a my jesteśmy w nim jedynie gośćmi. Zamiast zrywać kwiaty czy zioła, możemy uwiecznić ich piękno na fotografiach, które stanowią doskonałą pamiątkę bez negatywnego wpływu na środowisko.

Wiosenne spacery po lesie to doskonała okazja do oderwania się od codziennego zgiełku, zregenerowania sił i nawiązania kontaktu z naturą. Aby ta przyjemność nie zamieniła się w kosztowną lekcję prawa, warto przed wyruszeniem na wycieczkę zapoznać się z podstawowymi zasadami ochrony przyrody. Pamiętajmy, że nawet najmniejsze działania każdego z nas mają znaczenie dla zachowania bioróżnorodności naszych lasów. Chroniąc przyrodę, chronimy nie tylko nasze wspólne dziedzictwo, ale również zapewniamy sobie możliwość czerpania radości z kontaktu z naturą przez długie lata.