Nowe prawo wejdzie w życie na początku 2026 roku. Wypłata może być mniejsza nawet o 1300 zł. Były premier grzmi: „Najwyższa obniżka płac w historii Polski” i „Tyle Ci zabiorą”

Od 1 stycznia 2026 roku Państwowa Inspekcja Pracy otrzyma uprawnienia do przekształcania umów cywilnoprawnych w etaty. Inspektor będzie mógł wydać decyzję administracyjną bez udziału sądu, jeśli stwierdzi że praca jest wykonywana w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy. Stały Komitet Rady Ministrów przyjął projekt reformy 4 grudnia 2025 roku.

Co się zmienia?

Planowane zmiany wywołały debatę o skutkach finansowych dla pracowników i pracodawców. Były premier Mateusz Morawiecki przedstawił wyliczenia pokazujące potencjalne straty w wynagrodzeniach netto po przekształceniu umów. „Nadchodzi największa obniżka płac w III RP – firmowana przez Donalda Tuska” – napisał, załączając grafikę z wyliczeniami i podpisem „Masz umowę zlecenie? Tyle Ci zabiorą!”.  Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazuje na konieczność uporządkowania rynku pracy i walkę z nadużyciami w stosowaniu umów cywilnoprawnych.

Reforma jest elementem realizacji Krajowego Planu Odbudowy. Od 1 stycznia 2026 roku okręgowy inspektor pracy będzie mógł wydać decyzję administracyjną o przekształceniu umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę. Dotyczy to umów zlecenia, umów o dzieło oraz kontraktów B2B, jeśli praca jest wykonywana w warunkach charakterystycznych dla etatu. Decyzja inspektora będzie natychmiastowo wykonalna.

Kryteria przekształcenia obejmują: wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, w określonym miejscu i czasie, ciągłość i powtarzalność zadań, wynagrodzenie za czas pracy zamiast za konkretny efekt. Jeśli inspektor stwierdzi te elementy podczas kontroli, będzie mógł przekształcić umowę bez kierowania sprawy do sądu.

Od decyzji będzie można się odwołać do Głównego Inspektora Pracy w ciągu 14 dni. Następnie sprawa może trafić do sądu pracy. Na 2026 rok zaplanowano przeprowadzenie 200 kontroli w tym zakresie.

Reforma wprowadza także możliwość prowadzenia kontroli zdalnych przez PIP, wymianę danych między Inspekcją, ZUS i KAS oraz wyższe grzywny za naruszenia praw pracowniczych. PIP otrzyma narzędzia do analizy ryzyka i będzie tworzyć wieloletnie programy kontroli.

🟥 Nadchodzi największa obniżka płac w III RP – firmowana przez Donalda Tuska❗️
🟥 Ta grafika pokazuje czarno na białym: pracownik może stracić nawet ponad 2️⃣ tysiące złotych miesięcznie!
🟥 Zmiana ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy to uderzenie jednocześnie w pracowników i… pic.twitter.com/V9JwSgMtAr

— Mateusz Morawiecki (@MorawieckiM) December 9, 2025

Różnica może wynieść prawie 1300 zł

Projekt reformy przygotowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach realizacji kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy. Zmiany mają na celu ograniczenie nadużyć polegających na zawieraniu umów cywilnoprawnych w sytuacjach, gdy powinna obowiązywać umowa o pracę.

Według MRPiPS umowa o pracę zapewnia większą ochronę prawną, stabilność zatrudnienia oraz dostęp do świadczeń pracowniczych, w tym urlopu wypoczynkowego, rozliczania nadgodzin i ochrony przed zwolnieniem. Resort wskazuje, że reforma ma wyrównać prawa osób pracujących w tych samych warunkach.

Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki wyjaśnił, że nowe uprawnienia mają także funkcję prewencyjną. Pracodawcy świadomi możliwości przekształcenia umów przez PIP będą ostrożniejsi w stosowaniu form zatrudnienia niewłaściwych dla charakteru wykonywanej pracy.

Projekt wywołał krytykę byłego premiera Mateusza Morawieckiego, który przedstawił wyliczenia dotyczące potencjalnych strat w wynagrodzeniach netto. Według jego grafik, osoby powyżej 26 roku życia zarabiające 6000 złotych brutto i przechodzące ze zlecenia na etat otrzymają około 213 złotych netto mniej. Dla osób poniżej 26 lat różnica może wynieść 1288 złotych przy tej samej kwocie brutto.

Mechanizm przekształcania umów przez organ administracyjny jest nowością w polskim systemie prawnym. Obecnie PIP może jedynie wystąpić do pracodawcy o zmianę formy zatrudnienia lub skierować wniosek do sądu. Po reformie decyzja inspektora będzie natychmiastowo wykonalna.

Co to oznacza dla ciebie? Sprawdź umowę

Jeśli pracujesz na umowie zlecenia lub B2B, sprawdź czy Twoja praca spełnia kryteria stosunku pracy. Istotne są trzy elementy: wykonujesz pracę pod kierownictwem zleceniodawcy, w określonym miejscu i czasie, oraz Twoje zadania mają charakter ciągły i powtarzalny. Jeśli wszystkie te warunki są spełnione, Twoja umowa może zostać przekształcona w etat.

Przekształcenie umowy oznacza uzyskanie uprawnień pracowniczych, w tym prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, rozliczania nadgodzin, ochrony przed zwolnieniem oraz pełnego oskładkowania. Jednocześnie Twoje wynagrodzenie netto może się zmniejszyć z powodu wyższych składek ZUS i podatku odprowadzanych od umowy o pracę.

Dla osób poniżej 26 lat zmiana może być szczególnie odczuwalna finansowo ze względu na utratę zwolnienia z PIT obowiązującego przy umowach zlecenia. Osoby zarabiające wyższe kwoty powinny przeliczyć skutki finansowe przekształcenia, uwzględniając zarówno nowe uprawnienia, jak i zmniejszone wynagrodzenie do ręki.

Jeśli jesteś pracodawcą stosującym umowy cywilnoprawne, przeanalizuj sposób organizacji pracy współpracowników. Sprawdź czy nie występują elementy podporządkowania charakterystyczne dla stosunku pracy. Warto przygotować dokumentację pokazującą samodzielność wykonawców, ich niezależność w organizacji czasu i miejsca pracy oraz ponoszenie przez nich ryzyka gospodarczego.

W przypadku kontroli PIP przygotuj dokumenty potwierdzające charakter współpracy: umowy, faktury, korespondencję pokazującą sposób wykonywania zadań. Inspektor będzie oceniał faktyczny charakter relacji, nie tylko zapisy umowne.

Odwołanie od decyzji inspektora należy złożyć w ciągu 14 dni do Głównego Inspektora Pracy. Krótki termin wymaga szybkiej reakcji i zebrania dokumentacji. W przypadku przekształcenia umów wielu pracowników jednocześnie, każde odwołanie należy przygotować osobno.

Najbliższe miesiące przyniosą finalizację zmian

Projekt reformy wymaga jeszcze zatwierdzenia przez Komisję Prawniczą, Radę Ministrów oraz procedowania w Sejmie i Senacie. Według harmonogramu MRPiPS przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku. Kontrole w nowym zakresie rozpoczną się od początku przyszłego roku.

Reforma stanowi istotną zmianę w nadzorze nad rynkiem pracy. Dotychczas PIP mogła jedynie kierować sprawy do sądu, co trwało miesiącami. Nowe uprawnienia pozwolą na natychmiastowe przekształcanie umów, co według rządu ma uporządkować rynek zatrudnienia i wyeliminować nadużycia.