Przyjdą do Ciebie po wakacjach. Rekordowa fala kontroli zaleje Polskę. Gigantyczne kary

Wakacje się kończą, a dla tysięcy przedsiębiorców i pracowników zaczynają się kontrole. ZUS, fiskus i Państwowa Inspekcja Pracy szykują najmasywniejszą ofensywę kontrolną w historii. Nowe uprawnienia, lepsze narzędzia i rekordowa liczba planowanych działań – wszystko wskazuje na to, że jesień 2025 roku będzie najgorętsza dla tych, którzy mają coś do ukrycia.

Tylko Państwowa Inspekcja Pracy planuje aż 55 tysięcy kontroli, ZUS zyskał prawo do niezapowiedzianych wizyt nie tylko w domach, ale też w biurach, a urzędy skarbowe mogą nałożyć 75-procentowy podatek od wydatków, których pochodzenia nie potrafisz udowodnić. To nie są puste ostrzeżenia – to konkretne plany na najbliższe miesiące.

ZUS wchodzi bez pukania – nawet do twojego biura

Od stycznia 2025 roku inspektorzy ZUS otrzymali nowe, rozszerzone uprawnienia, które mogą zaskoczyć każdego pracownika korzystającego ze zwolnień lekarskich. Jak informuje portal Rynekzdrowia.pl, kontrolerzy mogą teraz przeprowadzać niezapowiedziane wizyty nie tylko w miejscu zamieszkania, ale także w siedzibie firmy czy miejscach związanych z działalnością gospodarczą.

Portal Poradnikzdrowie.pl wyjaśnia, że najważniejszą zmianą jest rozszerzenie zakresu kontroli. Do tej pory ZUS mógł kontrolować głównie małe firmy zatrudniające do 20 pracowników. Teraz może sprawdzać wszystkich – bez względu na wielkość przedsiębiorstwa.

Jeśli jesteś na L4, ale jednocześnie prowadzisz działalność gospodarczą, kontroler może pojawić się w twoim biurze bez uprzedzenia. Portal PulsHR.pl podkreśla, że inspektorzy mogą sprawdzać „inne lokalizacje istotne dla weryfikacji prawidłowości wykorzystania zwolnienia”.

Statystyki pokazują skalę problemu. Jak podaje portal Infor.pl, tylko w pierwszym półroczu 2025 roku ZUS odzyskał 150,5 miliona złotych, wstrzymując tysiące niesłusznie wypłacanych świadczeń. W porównaniu z 2020 rokiem kwota wstrzymanych zasiłków wzrosła ponad dwukrotnie.

Fiskus poluje na każdy większy wydatek

Urzędy skarbowe nie próżnują i szykują własną ofensywę. Szczególnie pod lupą znajdą się przelewy powyżej 15 tysięcy euro, czyli około 64 tysięcy złotych. Portal Legaartis.pl ostrzega, że jeśli kupujesz mieszkanie, samochód czy nawet nowy telewizor, musisz liczyć się z możliwością kontroli.

Najgroźniejszą bronią fiskusa jest 75-procentowy podatek od kwot, których pochodzenia nie można udowodnić. Wielu podatników myśli, że to kara, ale Trybunał Konstytucyjny uznał inaczej – to szczególny podatek od nieujawnionych źródeł przychodów.

Mechanizm jest prosty, ale bezlitosny. Jeśli wydasz więcej, niż wykazujesz w dochodach, urząd może zażądać wyjaśnień. Brak dokumentów oznacza 75-procentowy podatek od nieudokumentowanej nadwyżki. Portal Hrappka.pl przypomina, że nie ma znaczenia, czy płaciłeś gotówką czy przelewem – liczy się tylko możliwość udowodnienia źródła środków.

55 tysięcy kontroli PIP – rekord w historii

Państwowa Inspekcja Pracy bije wszystkie rekordy. Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki zapowiedział przeprowadzenie aż 55 tysięcy kontroli w 2025 roku. To rekordowa liczba, która może dotknąć praktycznie każdą branżę.

Portal Bezprawnik.pl informuje, że inspektorzy skupią się przede wszystkim na weryfikacji legalności zatrudnienia Polaków i cudzoziemców. Pod lupą znajdą się umowy cywilnoprawne, które mogą być wykorzystywane w sposób niezgodny z prawem.

Portal PIT.pl wyjaśnia, że PIP będzie szczególnie sprawdzać czy umowy zlecenia czy kontrakty B2B w rzeczywistości nie spełniają kryteriów umowy o pracę. Kluczowe będą pytania: czy pracownik ma stałe godziny, wykonuje pracę pod nadzorem i ma obowiązek osobistego świadczenia usług.

Portal Dlahandlu.pl dodaje, że w przypadku firm zatrudniających większe grupy cudzoziemców kontrole będą prowadzone we współpracy ze Strażą Graniczną.

Co to oznacza dla ciebie?

Jesienią 2025 roku każdy przedsiębiorca i pracownik może stać się celem kontroli. Oto najważniejsze obszary ryzyka:

Jeśli jesteś na zwolnieniu lekarskim: Pamiętaj, że inspektorzy ZUS mogą pojawić się bez zapowiedzi nie tylko w domu, ale także w twoim biurze czy firmie. Portal Hrappka.pl ostrzega, że czynności incydentalne mogą być sprawdzane – ZUS będzie oceniał, czy wykonywane zadania były niezbędne i nie miały negatywnego wpływu na zdrowie.

Jeśli robisz większe zakupy: Każdy wydatek powyżej kilku tysięcy złotych może wzbudzić zainteresowanie fiskusa. Nie wystarczy mieć pieniądze – trzeba udowodnić, skąd pochodzą. Przechowuj wszystkie dokumenty: umowy kredytowe, dokumenty spadkowe, potwierdzenia wypłat odszkodowań.

Jeśli jesteś pracodawcą: Portal Sawickiwspolnicy.pl ostrzega przed wysokimi karami za nielegalne zatrudnienie cudzoziemców – minimum 3000 złotych za jedną osobę. Sprawdź umowy cywilnoprawne pod kątem zgodności z rzeczywistym charakterem pracy.

Dlaczego akurat teraz ta ofensywa?

Portal Rynekzdrowia.pl wyjaśnia prawdopodobne przyczyny wzmożonych kontroli. Budżet państwa przewiduje rekordowy, blisko 290 miliardów złotych deficyt.

Dodatkowo kontrolerzy mają teraz lepsze narzędzia niż kiedykolwiek wcześniej. Portal Pulshr.pl informuje, że urzędy skarbowe otrzymały nowe narzędzia analityczne pozwalające łączyć dane z różnych źródeł: kont bankowych, systemów bankowości online, deklaracji PIT i raportów przesyłanych przez instytucje finansowe.

Portal PIT.pl dodaje, że jesienne miesiące to tradycyjnie czas intensywnych działań kontrolnych. W przypadku ZUS dodatkowym powodem może być chęć zweryfikowania nadużyć z wakacyjnego okresu.

Jak się przygotować do kontroli?

Najlepszą strategią jest przygotowanie się z wyprzedzeniem. Portal Bezprawnik.pl radzi uporządkowanie dokumentacji finansowej, szczególnie dotyczącej większych wydatków z ostatnich lat.

W przypadku zwolnień lekarskich: Portal Poradnikzdrowie.pl ostrzega, że przeprowadzenie kontroli kończy się spisaniem protokołu. Jeśli dojdzie do nadużyć, ZUS ma prawo odebrać zasiłek chorobowy oraz wymagać zwrócenia już wypłaconego świadczenia.

Dla pracodawców: Portal Szuszczynski.pl radzi przeanalizowanie umów z pracownikami i sprawdzenie, czy umowy cywilnoprawne rzeczywiście odpowiadają charakterowi wykonywanej pracy. Konsekwencje nieprawidłowości mogą być dotkliwe – przekształcenie umowy, wyrównanie składek ZUS i wysokie kary finansowe.

W przypadku wydatków: Każda większa transakcja finansowa powinna mieć jasne pokrycie w udokumentowanych dochodach. Portal Legaartis.pl przypomina, że dokumentować należy wszystkie większe transakcje finansowe – każdy wydatek powyżej kilku tysięcy złotych powinien mieć pokrycie w legalnych źródłach.

Branże w centrum uwagi

Portal Dlahandlu.pl informuje, że szczególnie narażone na kontrole PIP są branże: budownictwo, gastronomia, handel, usługi kurierskie oraz ochrona. W tych sektorach inspektorzy będą szczególnie skrupulatni.

Portal Bezprawnik.pl dodaje, że pod lupą znajdą się również firmy działające za pośrednictwem platform cyfrowych, agencje zatrudnienia i agencje pracy tymczasowej.

Portal Sawickiwspolnicy.pl ostrzega, że planowane zmiany przepisów umożliwią prowadzenie kontroli bez wcześniejszej zapowiedzi, a inspektorzy będą mogli legitymować się wyłącznie służbową legitymacją.

To realne kontrole, a nie tylko strasznie

Statystyki pokazują, że to nie są puste zapowiedzi. Portal Infor.pl podaje, że już w pierwszym półroczu 2025 roku ZUS odzyskał ponad 150 milionów złotych z tytułu wstrzymanych świadczeń. To ponad dwukrotny wzrost w porównaniu z 2020 rokiem.

Portal Rynekzdrowia.pl informuje, że od stycznia do czerwca 2025 roku ZUS przeprowadził 260,8 tysięcy kontroli L4 i wydał 18,6 tysięcy decyzji wstrzymujących wypłaty na kwotę prawie 24 milionów złotych.

Nadchodzące miesiące będą sprawdzianem dla wszystkich, którzy mieli nadzieję na „prześlizgnięcie się” obok obowiązujących przepisów. Instytucje kontrolne są lepiej wyposażone niż kiedykolwiek wcześniej i nie zamierzają odpuszczać. Jeśli działasz zgodnie z prawem i masz porządną dokumentację, nie masz się czego obawiać. Problem pojawia się tylko wtedy, gdy brakuje dokumentów lub próbujesz ukryć rzeczywisty stan rzeczy.