Wyszło na jaw. Sytuacja Polaków jest dramatyczna [03.07.2025]

Najnowsze dane statystyczne Eurostatu ujawniają niepokojącą sytuację polskich gospodarstw domowych na europejskim rynku energii elektrycznej. Polska uplasowała się na czwartym miejscu wśród krajów Unii Europejskiej pod względem najwyższych kosztów energii elektrycznej w relacji do siły nabywczej obywateli, co oznacza że przeciętna polska rodzina ponosi proporcionalnie większe obciążenia finansowe związane z rachunkami za prąd niż mieszkańcy większości pozostałych państw członkowskich.

Szczególnie alarmujący jest dynamiczny wzrost cen energii elektrycznej odnotowany w Polsce w drugiej połowie dwadzieścia dwudziestego czwartego roku, który wyniósł czternaście i sześć dziesiątych procenta w porównaniu do pierwszej połowy tego samego roku. Ten drastyczny skok cenowy plasuje Polskę na niechlubnym pierwszym miejscu w całej Unii Europejskiej pod względem tempa wzrostu kosztów energii dla gospodarstw domowych, co stanowi poważne wyzwanie dla budżetów polskich rodzin już borykających się z rosnącymi kosztami życia w innych kategoriach wydatków.

Analiza przeprowadzona przez europejski urząd statystyczny wykorzystuje wskaźnik PPS, czyli standard siły nabywczej, który pozwala na obiektywne porównanie realnego obciążenia finansowego gospodarstw domowych w różnych krajach Unii Europejskiej. Ten metodologiczny ważny wskaźnik uwzględnia nie tylko nominalną cenę energii elektrycznej w poszczególnych państwach, ale przede wszystkim realną siłę nabywczą ich mieszkańców, co umożliwia rzetelną ocenę faktycznego wpływu kosztów energii na budżety domowe.

Zgodnie z najnowszymi danymi polskie gospodarstwa domowe płacą średnio trzydzieści cztery całe i sześćdziesiąt siedem setnych PPS za każde sto kilowatogodzin zużytej energii elektrycznej. Ten wskaźnik sytuuje Polskę tuż za trzema krajami o najwyższych kosztach energii w przeliczeniu na siłę nabywczą mieszkańców. Na niechlubnym pierwszym miejscu znajdują się Czechy z wynikiem czterdzieści jeden PPS za sto kilowatogodzin, drugie miejsce zajmuje Cypr z trzydzieści pięć całe i siedemdziesiąt setnych PPS, a trzecie pozycję zajmują Niemcy z wskaźnikiem trzydzieści pięć całe i dwadzieścia trzy setne PPS.

W ujęciu nominalnych cen wyrażonych w euro Polska prezentuje się stosunkowo umiarkowanie, plasując się w środkowej części europejskiego rankingu z ceną dwadzieścia cztery całe i siedemdziesiąt siedem setnych euro za każde sto kilowatogodzin energii elektrycznej. Ta pozornie przyzwoita pozycja w nominalnym zestawieniu cen maskuje jednak rzeczywisty problem, który ujawnia się dopiero po uwzględnieniu siły nabywczej polskich obywateli, znacznie niższej od średniej europejskiej.

Podczas gdy Polska notuje rekordowy wzrost cen energii elektrycznej, wiele innych krajów Unii Europejskiej skutecznie zarządza swoimi rynkami energii, osiągając znaczące obniżki kosztów dla swoich obywateli. Łotwa zanotowała imponujący spadek cen o siedemnaście całe i osiem dziesiątych procenta, Holandia osiągnęła redukcję kosztów o czternaście całe i trzy dziesiąte procenta, a Belgia odnotowała spadek o dwanaście całe i trzy dziesiąte procenta. Te znaczące różnice w trendach cenowych pokazują rosnącą przepaść między państwami, które potrafią skutecznie chronić swoich obywateli przed nadmiernymi wahaniami cen energii, a tymi krajami, które pozostawiają konsumentów narażonych na niestabilność rynkową.

Przypadek Niemiec stanowi interesującą ilustrację znaczenia wskaźnika siły nabywczej w analizie realnych kosztów energii. Niemcy charakteryzują się najwyższymi nominalnymi cenami energii elektrycznej w całej Unii Europejskiej, wynoszącymi trzydzieści dziewięć całe i czterdzieści trzy setne euro za każde sto kilowatogodzin. Jednak ze względu na znacznie wyższą siłę nabywczą przeciętnego niemieckiego gospodarstwa domowego, realne obciążenie finansowe związane z rachunkami za energię okazuje się proporcjonalnie mniejsze niż w przypadku polskich czy czeskich rodzin, mimo nominalnie wyższych cen.

Na przeciwnym biegunie europejskiego rankingu kosztów energii znajdują się gospodarstwa domowe w krajach o najniższych wskaźnikach PPS. Mieszkańcy Malty płacą zaledwie czternaście całe i trzydzieści trzy setne PPS za każde sto kilowatogodzin energii elektrycznej, co stanowi niemal dwuipółkrotnie mniejsze obciążenie budżetowe w porównaniu z polskimi gospodarstwami domowymi. Również Luksemburg oraz Węgry mogą pochwalić się relatywnie niskimi kosztami energii w przeliczeniu na siłę nabywczą swoich mieszkańców.

Rosnące ceny energii elektrycznej w Polsce niosą ze sobą daleko idące konsekwencje wykraczające poza bezpośredni wpływ na budżety gospodarstw domowych. Wysokie koszty energii przekładają się na wzrost kosztów produkcji w polskich przedsiębiorstwach, co może prowadzić do spadku konkurencyjności polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej. Firmy działające w sektorach energochłonnych mogą być zmuszone do podnoszenia cen swoich produktów i usług lub szukania alternatywnych lokalizacji dla swojej działalności produkcyjnej.

Sektor przemysłowy, który stanowi znaczącą część polskiej gospodarki, jest szczególnie narażony na negatywne skutki rosnących cen energii. Przedsiębiorstwa produkcyjne, zakłady chemiczne oraz huty mogą stanąć przed koniecznością ograniczenia produkcji lub przeniesienia części swoich operacji do krajów o niższych kosztach energii. Ta sytuacja może prowadzić do utraty miejsc pracy oraz zmniejszenia wpływów podatkowych do budżetu państwa.

Gospodarstwa domowe o niższych dochodach są szczególnie dotknięte rosnącymi cenami energii, ponieważ wydatki na rachunki za prąd stanowią proporcjonalnie większą część ich budżetów. Dla wielu polskich rodzin rosnące koszty energii oznaczają konieczność ograniczenia wydatków na inne podstawowe potrzeby lub rezygnację z pewnych form konsumpcji. Ta sytuacja może prowadzić do pogłębienia nierówności społecznych oraz wzrostu ubóstwa energetycznego w Polsce.

Struktura polskiego miksu energetycznego, w dużym stopniu opartego na węglu kamiennym i brunatnym, wpływa na koszty produkcji energii elektrycznej oraz jej cenę dla końcowych odbiorców. Transformacja energetyczna kraju w kierunku odnawialnych źródeł energii, choć konieczna z perspektywy klimatycznej, wymaga znacznych inwestycji, które w krótkim okresie mogą dodatkowo podnosić koszty energii. Długoterminowo jednak rozwój odnawialnych źródeł energii może przyczynić się do stabilizacji cen oraz uniezależnienia od wahań cen paliw kopalnych na rynkach międzynarodowych.

Polityka energetyczna rządu oraz regulacje rynku energii mają kluczowe znaczenie dla kształtowania poziomu cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych. Mechanizmy wsparcia dla odbiorców wrażliwych, systemy rekompensat oraz programy efektywności energetycznej mogą pomóc w łagodzeniu negatywnych skutków wysokich cen energii dla najbardziej potrzebujących grup społecznych. Jednocześnie konieczne jest zachowanie równowagi między ochroną konsumentów a zapewnieniem rentowności sektora energetycznego oraz finansowaniem niezbędnych inwestycji w modernizację infrastruktury.

Międzynarodowe uwarunkowania rynku energii, w tym ceny surowców energetycznych, sytuacja geopolityczna oraz polityka klimatyczna Unii Europejskiej, mają znaczący wpływ na kształtowanie cen energii w Polsce. Wojna na Ukrainie oraz związane z nią zakłócenia w dostawach surowców energetycznych z Rosji wpłynęły na wzrost cen energii w całej Europie, choć niektóre kraje lepiej radziły sobie z tym wyzwaniem niż inne.

Perspektywy rozwoju sytuacji na polskim rynku energii zależą od wielu czynników, w tym tempa realizacji inwestycji w odnawialne źródła energii, modernizacji sieci elektroenergetycznej oraz wprowadzania rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną. Długoterminowa strategia energetyczna kraju powinna uwzględniać potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przy jednoczesnym dążeniu do ograniczenia kosztów energii dla gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.

Edukacja społeczna w zakresie efektywnego wykorzystania energii oraz promocja technologii oszczędzających energię mogą przyczynić się do ograniczenia zużycia energii przez gospodarstwa domowe, co pomoże w redukcji wysokości rachunków za prąd. Programy termomodernizacji budynków mieszkalnych, dofinansowanie instalacji fotowoltaicznych oraz promocja urządzeń o wysokiej efektywności energetycznej stanowią ważne narzędzia polityki energetycznej służące ochronie konsumentów przed wysokimi cenami energii.