ZUS żąda zwrotu pieniędzy ze świadczeń nawet sprzed 15 lat. Dolicza odsetki. Do ludzi trafiają rachunki grozy na gigantyczne kwoty

Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoczął kontrole kobiet, które wiele lat temu otrzymały zasiłki macierzyńskie i chorobowe. W niektórych przypadkach urząd żąda zwrotu świadczeń wypłaconych nawet 10-15 lat wcześniej, powiększonych o naliczone odsetki. Zakład utrzymuje, że roszczenia się nie przedawniają, ale wątpliwością są, bo decyzje były przyznane lata temu i dopiero teraz są cofane. Wyjaśniamy, na jakiej podstawie działa ZUS i co robić po otrzymaniu decyzji o zwrocie.

Co się zmienia?

ZUS przesyła decyzje o zwrocie świadczeń macierzyńskich i chorobowych wypłaconych kobietom prowadzącym działalność gospodarczą. Kontrole obejmują przypadki sprzed 10-15 lat. Do kwot głównych doliczone są odsetki naliczone na podstawie przepisów z 2021 roku.

Do kancelarii prawnych zgłaszają się kobiety, które od lat prowadzą firmy i regularnie opłacają składki. W przeszłości ZUS wypłacał im świadczenia, nie kwestionując prawa do ubezpieczeń.  Decyzje dotyczą przede wszystkim kobiet, które przed urodzeniem dziecka podwyższyły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W przeszłości było to legalne i niepodważane przez urząd. Obecnie ZUS analizuje te przypadki ponownie i w niektórych sytuacjach uznaje, że składki były zawyżone w celu uzyskania wyższego świadczenia.

Pod kontrolą znajdują się także zmiany form zatrudnienia przed porodem. ZUS weryfikuje przejście z umowy o pracę na B2B, zmianę etatu, przebranżowienie czy rozpoczęcie działalności gospodarczej. Urząd sprawdza, czy firma była rzeczywiście prowadzona, czy służyła wyłącznie do uzyskania świadczeń.

Adwokat Katarzyna Nabożna-Motała wskazuje, że w trzech prowadzonych przez nią sprawach żądane kwoty wynoszą od 315 do 550 tysięcy złotych brutto. Około jednej trzeciej tej kwoty stanowią odsetki naliczone od świadczeń pobranych w latach 2014-2019.

Fakty i tło sprawy

W decyzjach ZUS powołuje się na nowelizację ustawy systemowej z 2021 roku. Urząd twierdzi, że nowe przepisy umożliwiają żądanie zwrotu świadczeń bez ograniczenia czasowego. Według stanowiska ZUS, roszczenia o zwrot nie przedawniają się.

Karol Poznański, rzecznik ZUS, wyjaśnia że działania kontrolne wynikają z obowiązku ochrony Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Rocznie ZUS wypłaca 18,3 miliarda złotych związanych z absencją chorobową i prawie 10,3 miliarda złotych na zasiłki macierzyńskie. Urząd podkreśla obowiązek dbałości o prawidłowość wypłat ze środków należących do wszystkich ubezpieczonych.

Prawnicy reprezentujący kobiety wskazują, że ZUS przez wiele lat wypłacał świadczenia i nie kwestionował tytułu do ubezpieczeń. Późniejsze żądanie zwrotu świadczeń wypłaconych zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami rodzi pytania o stabilność systemu i przewidywalność prawa.

Według ekspertów prawnych, stosowanie przepisów z 2021 roku do świadczeń pobranych przed tą datą budzi wątpliwości dotyczące zasady zaufania obywatela do państwa oraz zakazu retroaktywnego stosowania prawa.

Co to oznacza dla Ciebie?

Po otrzymaniu decyzji o zwrocie masz miesiąc na złożenie odwołania. Warto skonsultować sprawę z prawnikiem specjalizującym się w sprawach przeciwko ZUS.

W odwołaniu należy przedstawić dokumentację potwierdzającą rzeczywiste prowadzenie działalności. Przydatne będą faktury, umowy z kontrahentami, korespondencja z klientami, zeznania podatkowe. Istotne jest wykazanie, że firma była prowadzona w sposób ciągły, nie tylko w okresie pobierania świadczeń. Dowody na kontynuację działalności po zakończeniu okresu macierzyńskiego mogą wzmocnić pozycję w sporze.

Kobiety, które otrzymały decyzję, powinny sprawdzić czy nie doszło do przedawnienia. Zgodnie z ogólnymi zasadami, decyzję o zwrocie można wydać maksymalnie do 5 lat od ostatniej wypłaty, a żądać zwrotu można za maksymalnie 3 lata wstecz. ZUS nie uznaje jednak tych terminów, co jest przedmiotem sporów prawnych. Sprawy często trafiają do sądu. Orzecznictwo nie jest jednolite – część sądów potwierdza stanowisko ZUS, inne uznają argumenty przedsiębiorczyń. Decyzja o procesie wymaga rozważenia kosztów postępowania oraz szans na wygraną w konkretnym przypadku.

Jeśli prowadzisz obecnie działalność i planujesz ciążę, zachowuj dokumentację firmy. Przechowuj faktury sprzedaży, umowy, korespondencję mailową, potwierdzenia realizacji usług. Im bardziej szczegółowa dokumentacja, tym łatwiej będzie udowodnić rzeczywiste prowadzenie firmy w razie kontroli.

Działania ZUS dotyczące świadczeń wypłaconych zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami stawiają tysiące kobiet w trudnej sytuacji finansowej. Część podejmuje walkę w sądach, inne rezygnują z odwołań z powodu braku środków i czasu.

Dla przedsiębiorczych matek każde pismo z ZUS staje się powodem do obaw o możliwość zwrotu świadczeń wypłaconych lata temu bez zastrzeżeń. Sprawa pokazuje potrzebę jasnych i stabilnych przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych.

Źródło: Oko.press/Radio Zet/Warszawa w Pigułce