Największa fala kontroli w historii Polski. 2 miliony gospodarstw pod lupą, mandaty sypią się jak z rękawa

Gminy ruszyły z bezprecedensową akcją kontrolną, która dotknie około 2 milionów gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do kanalizacji. Pierwsze mandaty już zostały wystawione, a kwoty mogą przyprawić o zawrót głowy. W samym Krakowie urzędnicy wykryli nieprawidłowości w co czwartym sprawdzonym gospodarstwie.

W całej Polsce rozpoczęła się największa w historii fala kontroli gospodarstw niepodłączonych do kanalizacji. Zgodnie z nowym prawem, gminy mają obowiązek sprawdzić każde gospodarstwo z szambem co najmniej raz na dwa lata. To oznacza, że kontrola wcześniej czy później dotrze do każdego z około 2 milionów właścicieli.

Pierwsze rezultaty są alarmujące. Jak informuje portal Warszawa w Pigułce, w Krakowie przeprowadzono już 570 kontroli, podczas których wykryto 151 nieprawidłowości – to niemal co czwarte sprawdzone gospodarstwo. Urzędnicy nałożyli 61 mandatów na łączną kwotę 14 200 złotych. To dwukrotnie więcej niż w całym 2024 roku, gdy wystawiono 174 mandaty za 29 750 złotych.

Mogą przyjść o każdej porze, nawet w nocy

Kontrolerzy mają nieograniczone uprawnienia i mogą przeprowadzać inspekcje bez wcześniejszego uprzedzenia. Jak podaje portal Forsal, „inspektorzy mają prawo wejść na teren nieruchomości o każdej porze doby”. Właściciele nie mogą odmówić wstępu – próba uniemożliwienia kontroli może skutkować wezwaniem policji i dodatkowymi karami.

Historia pani Krystyny z Podkowy Leśnej pokazuje, jak surowe są te przepisy. „Kontroler przyszedł w sobotę rano o siódmej. Byłam w szlafroku, nie miałam przygotowanych dokumentów. Próbowałam go poprosić, żeby wrócił później, ale powiedział, że to utrudnianie kontroli. Dostałam mandat na 2 tysiące złotych” – relacjonuje mieszkanka.

System kar jest bezlitosny

Portal Ekohouse-oczyszczalnie informuje, że system kar jest wielopoziomowy. Za brak umowy z firmą asenizacyjną grozi mandat w wysokości 500 złotych. To podstawowa kara, której nie unikniesz, jeśli nie masz podpisanej umowy z licencjonowanym przedsiębiorcą.

Znacznie wyższe sankcje czekają za odmowę współpracy z kontrolerami. Jak podaje Murator Plus, w takim przypadku właściciel może zapłacić nawet 5000 złotych grzywny. W skrajnych sytuacjach możliwa jest kara administracyjna sięgająca nawet 50 000 złotych – za uporczywe łamanie przepisów lub skażenie środowiska.

Dodatkowo gmina może zlecić tzw. zastępczy wywóz ścieków na koszt właściciela. Portal Prawo.pl podaje przykład Związku Celowego Gmin MG-6 z województwa wielkopolskiego, który już przekazał policji 460 spraw dotyczących nieprawidłowości w gospodarce ściekowej.

Jakie dokumenty musisz mieć?

Podczas kontroli urzędnicy wymagają konkretnych dokumentów. Jak informuje portal Kamal-bet, najważniejszy z nich to umowa z licencjonowaną firmą asenizacyjną na wywóz nieczystości. To podstawowy dokument, bez którego nie unikniesz kary.

Kontrolerzy będą również żądać:

• Rachunków i faktur potwierdzających regularne opróżnianie zbiornika za ostatnie dwa lata
• Dowodów częstotliwości wywozów (szambo 10 m³ dla 4 osób powinno być opróżniane co 2-3 miesiące)
• Dokumentacji stanu technicznego zbiornika
• Potwierdzenia, że firma wywozowa ma wszystkie wymagane licencje

Portal Tygodnik Rolniczy ostrzega, że brak jakiegokolwiek z tych elementów może zostać potraktowany jako wykroczenie, nawet jeśli usługi były faktycznie świadczone.

Gminy też mogą zostać ukarane

Obowiązki spoczywają również na samorządach. Jak podaje portal Forsal, gminy, które nie przeprowadzą kontroli lub nie złożą sprawozdania w terminie, mogą zostać ukarane grzywną do 100 000 złotych.

Najwyższa Izba Kontroli w raporcie z 2021 roku wykazała, że aż 80% ścieków z nieruchomości niepodłączonych do kanalizacji trafia do środowiska w stanie nieoczyszczonym. To pokazuje skalę problemu, z którym próbują walczyć obecne kontrole.

Co to oznacza dla ciebie?

Jeśli posiadasz szambo lub przydomową oczyszczalnię, kontrola może nastąpić w każdej chwili. Przygotuj się już teraz, zbierając wszystkie wymagane dokumenty w jednym miejscu. Sprawdź, czy firma, z którą współpracujesz, ma wszystkie niezbędne licencje – współpraca z nielegalnym przedsiębiorcą również może skutkować mandatem.

Pamiętaj, że kontrolerzy mogą przyjść bez zapowiedzi, nawet w nocy lub podczas weekendu. Nie możesz odmówić im wstępu na posesję – każda próba utrudnienia kontroli będzie traktowana jako dodatkowe wykroczenie i może kosztować cię tysiące złotych.

Jeśli mieszkasz w miejscu, gdzie dostępna jest kanalizacja, ale się do niej nie podłączyłeś, możesz zostać zmuszony do tego przez gminę. Koszty przyłączenia będziesz musiał pokryć z własnej kieszeni, ale może to być tańsze niż płacenie mandatów.

Warto rozważyć długoterminowe rozwiązania. Jeśli twoje szambo generuje wysokie koszty eksploatacji, inwestycja w przydomową oczyszczalnię ścieków może okazać się opłacalna. Choć droższa w instalacji, zazwyczaj jest tańsza w eksploatacji i bardziej przyjazna dla środowiska.

Nie lekceważ kontroli – statystyki pokazują, że problem narasta, a mandaty stają się coraz częstsze. W niektórych gminach nieprawidłowości wykrywane są w co czwartym sprawdzanym gospodarstwie. Lepiej zainwestować teraz w uporządkowanie dokumentacji niż płacić wysokie kary później.

Sprawdź również, czy w twojej gminie dostępne są dofinansowania do budowy oczyszczalni lub podłączenia do kanalizacji. Wiele samorządów oferuje wsparcie finansowe dla mieszkańców, którzy chcą zmodernizować swoje systemy odprowadzania ścieków.

Kontrole będą się nasilać – to nie jednorazowa akcja, ale stały element nowej polityki ochrony środowiska. Gminy mają obowiązek przeprowadzać regularne inspekcje, a przepisy będą prawdopodobnie jeszcze surowsze. Przygotuj się odpowiednio, aby uniknąć niepotrzebnych problemów finansowych.