Kontrole w dzień i w nocy. Pokażą legitymację i wejdą. Sejm pracuje nad nowymi przepisami

Sejm pracuje nad nowelizacją ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), która ma fundamentalnie zmienić sposób przeprowadzania kontroli w Polsce. Proponowane zmiany mają na celu usprawnienie działań inspektorów i zwiększenie efektywności ich pracy.

Kluczowym elementem nowych przepisów jest zniesienie wymogu posiadania specjalnego upoważnienia do kontroli. Inspektorzy będą mogli przeprowadzać kontrole po okazaniu legitymacji służbowej, co według Marcina Staneckiego, Głównego Inspektora Pracy, znacząco ograniczy biurokrację i przyspieszy proces kontroli.

Projekt zakłada również wyłączenie kontroli PIP spod przepisów ograniczających kontrole działalności gospodarczej. Zmiana ta ma umożliwić inspektorom szybszą reakcję na zgłoszenia o naruszeniach prawa pracy. Dla pracodawców może to oznaczać częstsze i bardziej nieoczekiwane kontrole, podczas gdy pracownicy mogą liczyć na lepszą ochronę swoich praw.

Reakcje na proponowane zmiany są podzielone. Związki zawodowe generalnie popierają nowe rozwiązania, widząc w nich szansę na skuteczniejszą ochronę praw pracowniczych. Organizacje pracodawców wyrażają jednak obawy o potencjalne nadużycia i zwiększone obciążenie dla przedsiębiorców.

Ambitne plany na 2024 rok

Równocześnie PIP przedstawiła ambitne plany na rok 2024. Jarosław Leśniewski, zastępca Głównego Inspektora Pracy, zapowiedział przeprowadzenie 60 tysięcy kontroli oraz objęcie działaniami prewencyjno-promocyjnymi co najmniej 35 tysięcy podmiotów.

Rok 2024 ma być zwieńczeniem trzyletniego „Programu działania PIP na lata 2022-2024”. Program skupia się na kontrolach w sektorze budowlanym, nadzorze nad zagrożeniami chemicznymi w środowisku pracy oraz wzmożonym nadzorze nad wybranymi zakładami pracy.

Nowe obszary kontroli PIP obejmą między innymi czas pracy i urlopy w jednostkach samorządu terytorialnego, zakładowy fundusz świadczeń socjalnych oraz branże związane z odnawialnymi źródłami energii i przetwórstwem złomu. Inspekcja zapowiada również kontynuację kontroli związanych z emeryturami pomostowymi oraz weryfikację przestrzegania nowych przepisów Kodeksu pracy, szczególnie w zakresie uprawnień rodzicielskich i pracy zdalnej.

Katarzyna Łażewska-Hrycko, Główny Inspektor Pracy, podkreśliła, że priorytetem nadal pozostaje badanie okoliczności wypadków przy pracy oraz rozpatrywanie skarg pracowniczych, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii wynagrodzeń.

Mandaty nawet do 30 tys. zł

Warto przypomnieć, że PIP dysponuje szerokim wachlarzem kar za naruszenia przepisów prawa pracy. Mandaty karne mogą wynosić od 1000 zł do 5000 zł w przypadku recydywy, a grzywny nakładane przez sąd mogą sięgać nawet 30 000 zł. PIP ma również prawo do wydawania nakazów natychmiastowego usunięcia naruszeń, wstrzymania działalności zakładu pracy w przypadku poważnych zagrożeń, a nawet zgłoszenia sprawy do prokuratury.

Systemy kontroli pracy w krajach UE

W ramach porównania systemów kontroli pracy w różnych krajach Unii Europejskiej, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów, które pokazują, jak różnorodnie są one zorganizowane i jakie wyzwania przed nimi stoją.

Organizacja i zakres uprawnień inspektorów pracy

Większość krajów UE ma systemy kontroli pracy zgodne z międzynarodowymi standardami określonymi przez Międzynarodową Organizację Pracy (ILO), zwłaszcza Konwencją nr 81. Inspektorzy pracy zazwyczaj mają uprawnienia do wchodzenia na teren zakładów pracy, żądania informacji od pracodawców i pracowników oraz usuwania przedmiotów do dalszej analizy. Mogą również wymagać wprowadzenia zmian w miejscu pracy, jeśli stwierdzą zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników. Różnice między krajami dotyczą głównie sposobu egzekwowania tych uprawnień oraz stosowanych sankcji​.

Wyposażenie i zasoby inspektoratów

Jednym z największych wyzwań dla inspektoratów pracy w Europie jest ograniczona liczba inspektorów w stosunku do liczby miejsc pracy. Na przykład w większości krajów europejskich stosunek liczby inspektorów do pracowników nie przekracza 4 inspektorów na 10 tysięcy pracowników, co często jest niewystarczające do skutecznego nadzoru nad wszystkimi miejscami pracy​. W niektórych krajach, jak Szwecja, inspektorzy mają specjalistyczne przeszkolenie, co pomaga w radzeniu sobie z nowymi ryzykami zawodowymi, takimi jak stres i problemy psychospołeczne​.

Sankcje i egzekwowanie przepisów

Kraje UE stosują różne podejścia do egzekwowania przepisów pracy. W niektórych krajach inspektorzy mogą bezpośrednio nakładać kary administracyjne, podczas gdy w innych muszą przekazywać sprawy do odpowiednich organów sądowych. W większości przypadków kary finansowe są stosunkowo niskie, a główną rolę odgrywają działania doradcze i edukacyjne inspektorów​.

Wpływ neoliberalnych reform

W wielu krajach UE zauważalny jest trend ograniczania publicznych wydatków na inspekcje pracy, co jest częścią szerszej polityki neoliberalnej. Ta tendencja często prowadzi do redukcji liczby inspektorów oraz zmniejszenia zasobów dostępnych dla inspektoratów pracy, co utrudnia skuteczne egzekwowanie przepisów i ochronę pracowników​​.