Ponad 6 proc. kontroli zakończone karami. Nowe, surowe przepisy od stycznia
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wprowadza od stycznia 2025 roku nowe zasady kontroli zwolnień lekarskich. To odpowiedź na skalę wykrytych nadużyć – w 2023 roku zakwestionowano prawie 29 tysięcy z 461,2 tysięcy skontrolowanych zwolnień, co stanowi ponad 6 procent wszystkich weryfikacji.
Szersze uprawnienia kontrolerów
Nowe przepisy znacząco rozszerzają możliwości kontroli. Weryfikację będą mógł przeprowadzać zarówno ZUS, jak i pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób objętych ubezpieczeniem chorobowym. Co istotne, kontrole nie ograniczą się już tylko do obecnych pracowników – obejmą również osoby, które przestały być objęte ubezpieczeniem chorobowym. Kontrolerzy otrzymają prawo do przeprowadzania weryfikacji w miejscu zamieszkania, pobytu wskazanym w czasie zwolnienia, miejscu wykonywania pracy czy prowadzenia działalności gospodarczej.
Nowy system weryfikacji
Osoby przeprowadzające kontrolę będą miały prawo nie tylko do wejścia na teren kontrolowanej nieruchomości, ale także do żądania informacji od pracodawców i przeprowadzania wywiadów z lekarzami wystawiającymi zwolnienia. Wszystkie czynności będą szczegółowo dokumentowane w protokole, który może stanowić podstawę do pozbawienia prawa do zasiłku.
Konsekwencje wykrytych nieprawidłowości
W przypadku stwierdzenia nadużyć, ZUS otrzyma szerokie możliwości działania. Organ będzie mógł nie tylko pozbawić prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia, ale także żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń czy zawiesić wypłatę bieżących świadczeń. W przypadkach podejrzenia przestępstwa, sprawa może zostać skierowana do dalszego postępowania.
Nowe obowiązki pracodawców
Firmy zatrudniające ponad 20 osób będą musiały dostosować się do nowych wymogów. Konieczne będzie wdrożenie nowych procedur kontrolnych, przeszkolenie odpowiednich pracowników oraz prowadzenie szczegółowej dokumentacji. Pracodawcy będą zobowiązani do regularnego raportowania wyników przeprowadzonych kontroli do ZUS.
Ochrona praw pracowniczych
Nowe przepisy wprowadzają również mechanizmy chroniące prawa pracowników. Kontrole nie mogą naruszać prawa do prywatności, a pracownik ma zagwarantowane prawo do zapoznania się z protokołem kontroli i wniesienia ewentualnych zastrzeżeń. W przypadku decyzji o pozbawieniu prawa do zasiłku, przysługuje możliwość odwołania.
Okresy przejściowe i terminy
Chociaż nowe przepisy wchodzą w życie 1 stycznia 2025 roku, pracodawcy otrzymają trzymiesięczny okres na dostosowanie swoich procedur. Do końca marca 2025 roku kontrole będą mogły być prowadzone według dotychczasowych zasad, a od kwietnia obowiązywać będą już wyłącznie nowe procedury.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przewiduje, że wprowadzone zmiany zwiększą skuteczność wykrywania nadużyć i przyczynią się do znaczących oszczędności w systemie ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie resort podkreśla, że nowe przepisy mają na celu nie tylko uszczelnienie systemu, ale także zapewnienie większej przejrzystości procesu kontroli.
Redaktor naczelny portalu. Absolwent Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.