Tak wyglądałaby Marszałkowska, gdyby przywrócić jej dawny blask. To możliwe! [WIZUALIZACJE]

PIG Architekci zaprojektowali Plac Centralny od nowa. Podczas, gdy Ratusz rozpisał konkurs o ściśle określonych ramach, architekci tchnęli do miejskiej przestrzeni przedwojennego ducha, przywracając Marszałkowskiej jej dawny blask. Co ważne, to proste do zrealizowania i nie trzeba by ani niczego wyburzać ani przesuwać.

Potraktowaliśmy konkurs na Plac Centralny jako pretekst do dyskusji nad przyszłym centrum Warszawy. Zdajemy sobie sprawę, że nie spełniamy warunków konkursu, jednakże robimy to z pełną premedytacją i przeświadczeniem, że jest to ostatni moment do polemiki z obowiązującym planem miejscowym. Budując kolejne monumentalne gmachy (które skupią atrakcje i aktywność ludzi wewnątrz) i otaczając je wielkimi, zazwyczaj pustymi, placami nie poprawimy sytuacji. Zaproponowana przez nas koncepcja wyznacza kierunek odwrotny – mniejsze, bardziej kameralne przestrzenie publiczne, dostosowane do ludzkiej skali. Inspiracji szukaliśmy w historii i tożsamości miasta.

HISTORIA

Przed zniszczeniami spowodowanymi przez działania II Wojny Światowej, teren zajmowany dziś przez plac Defilad oraz monumentalną bryłę Pałacu Kultury i Nauki, był jednym z najintensywniej zabudowanych obszarów Warszawy. Poniżej krótki rys historyczny.

Najbardziej dynamiczny okres rozwoju tej części śródmieścia przypadł na wiek dziewiętnasty. Prawdziwie przełomowa była budowa dworca początkowego Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Otwarty w czerwcu 1845 roku gmach projektu Henryka Marconiego usytuowany był na rogu Alei Jerozolimskich i ulicy Marszałkowskiej istniał aż do czasów budowy linii średnicowej w okresie międzywojennym i został zastąpiony przez modernistyczny, monumentalny gmach Dworca Głównego. Obecność stacji kolejowej pociągnęła za sobą inwestycje komercyjne, w tym wiele hoteli i hotelików – często niecieszących się najlepszą sławą, oraz dziesiątki kawiarni i lokali usługowych w parterach nowobudowanych kamienic czynszowych. Duża część budynków w tej gęsto zabudowanej okolicy, stanowiła bogato zdobione okazy architektury eklektycznej i secesyjnej. Dzięki temu obszar wraz z biegiem lat stawał się coraz bardziej atrakcyjny i chętnie uczęszczany. Początkowo złą sławę przełamywali osiedlający się tu prawnicy i lekarze. Wkrótce zyskał status i funkcje prawdziwego centrum stolicy. W okresie II Rzeczpospolitej, pierzeje głównych traktów ulicznych były już ściśle zabudowane. Dzięki nowym inwestycjom takim jak główna stacja kolejowa, dzielnica nabrała reprezentacyjnego, nowoczesnego i luksusowego charakteru, stając się wizytówką miasta.

Kres złotym latom na kartach historii centrum Warszawy przyniósł wybuch drugiej wojny światowej. Już na jej początku, podczas pierwszych nalotów we wrześniu 1939 roku, zniszczeniu uległo około dwudziestu obiektów. Wkrótce, decyzją okupantów, północna część obszaru, która obejmowała ulice Pańską, Śliską oraz Sienną aż do ulicy Wielkiej, została włączona do granic nowopowstałego getta i odcięta od reszty dzielnicy. Duże spustoszenie przyniosły też walki związane z wybuchem Powstania Warszawskiego, które spowodowały kolejne zniszczenia w tkance miejskiej. Ostrzał oraz naloty przeprowadzane przez Niemców w czasie trwania Powstania, a także

zorganizowana akcja grabieży oraz podpaleń po jego zakończeniu, doprowadziły do stanu ruiny ponad połowę z ówczesnych zabudowań zajmujących obszar dzisiejszego placu Defilad.

Rok 1946 przyniósł decyzję o odbudowie stolicy, zastąpioną wkrótce przez przebudowę miasta według założeń doktryny socrealizmu, która stała się obowiązującą, w nowym systemie totalitarnym w Polsce. Realizowane przez władze ludowe inwestycje wiązały się z dewastacją wielu pozostałości zabudowy dawnej Warszawy, łącznie z tymi które nadawały się do odbudowy i adaptacji. Decyzje motywowane względami bezpieczeństwa, higieny oraz potrzeby podniesienie warunków bytowych mieszkańców, doprowadziły do częściowej likwidacji zachowanego mimo działań wojennych dziedzictwa architektonicznego stolicy XIX wieku i pierwszych dekad XX wieku. Wyburzono wiele jedynie częściowo zniszczonych posesji, a nawet te, których właściciele rozpoczęli odbudowę.

Najbardziej radykalne zmiany w strukturze przestrzennej śródmieścia stolicy po wojnie, determinujące jego obecny wygląd i funkcjonowanie, dokonały się w trakcie przygotowań terenu pod budowę Pałacu Kultury i Nauki, wraz z otaczającym go placem Defilad. W celu uzyskania wielkiej, monumentalnej, pustej przestrzeni, która służyć miała oprawie zbiorowych uroczystości i nadaniu Pałacowi odpowiedniej rangi, usunięte zostały zabudowania kwartałów o powierzchni przekraczającej pięćdziesiąt hektarów. Biegi istotnych komunikacyjnie przedwojennych ulic zostały przerwane lub zmodyfikowane, co zasadniczo zniszczyło historyczny układ urbanistyczny centrum miasta, ustępując miejsca nowemu porządkowi przestrzennemu. Działania te miały służyć głównie budowaniu obrazu Warszawy jako prawdziwie socjalistycznej stolicy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.