Urząd skarbowy już nie uprzedza. Masowe kontrole. Firmy są kontrolowane z zaskoczenia

„Dziennik Gazeta Prawna” alarmuje, że polscy przedsiębiorcy coraz częściej dowiadują się o kontroli dopiero wtedy, gdy urzędnik zapuka do drzwi. Choć prawo pozwala skarbówce działać bez uprzedzenia, eksperci alarmują: taka praktyka staje się normą, a nie wyjątkiem.

Tylko co dziesiąta kontrola z zapowiedzią

Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że w 2024 roku jedynie 14,6 procent kontroli podatkowych rozpoczęło się po wcześniejszym zawiadomieniu przedsiębiorcy. Reszta – czyli ponad 85 procent – to kontrole „z zaskoczenia”.

Jeszcze gorzej było w poprzednich latach. Jak podaje „Dziennik Gazeta Prawna”, w 2023 roku i w większości 2022 roku urzędy informowały o kontroli tylko w około 10 procentach przypadków. Takie dane zawarto w raporcie „Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa” przygotowanym przez MDDP we współpracy z Konfederacją Lewiatan.

Przepisy pozwalają, ale budzą kontrowersje

Ordynacja podatkowa dopuszcza wszczęcie kontroli bez zapowiedzi w kilku sytuacjach – np. przy podejrzeniu oszustwa, przy wnioskach o zwrot VAT lub gdy trwa postępowanie karno-skarbowe. Z technicznego punktu widzenia fiskus działa legalnie.

Problem w tym, że taka praktyka ogranicza prawo firm do obrony i przygotowania dokumentów. Przedsiębiorcy nie mają też możliwości wcześniejszego skorygowania błędów w rozliczeniach. Efekt? Rosnąca liczba nieprzygotowanych i zestresowanych podatników.

Limity są, ale kontrole i tak się przeciągają

Prawo wyznacza maksymalny czas trwania kontroli: 12 dni roboczych dla mikrofirm, 18 dni dla małych, 24 dni dla średnich i 48 dni dla pozostałych. Jednak rzeczywistość wygląda inaczej.

Z danych za 2024 rok wynika, że średni czas kontroli wynosi:

• 156 dni w przypadku podatku CIT,
• 143 dni przy VAT,
• 110 dni dla PIT,
• 69 dni w sprawach akcyzowych.

W trakcie kontroli fiskus nalicza odsetki od zaległości. Rząd pracuje nad zmianami – jeśli kontrola potrwa ponad sześć miesięcy, podatnik nie zapłaci odsetek, o ile to nie on odpowiada za opóźnienie. Na razie jednak przepis ten nie obowiązuje.

Przedsiębiorcy chcą większej przejrzystości

Eksperci z branży podatkowej podkreślają, że skarbówka powinna częściej uprzedzać o planowanych działaniach, nawet jeśli nie wymaga tego prawo. Przejrzystość i przewidywalność to fundament uczciwego systemu podatkowego – podkreślają.

Dziś jednak wygląda to inaczej. Firmy są coraz częściej zaskakiwane kontrolą, a czasami – także konsekwencjami finansowymi, których można by uniknąć dzięki szybkiej korekcie.