Warszawski IPN w posiadaniu unikalnych zdjęć z początków wojny

Warszawa w Pigułce jako jedyna redakcja w Polsce sfotografowała cały album obrazujący pierwsze dni II Wojny Światowej. Choć nie dotyczy on Warszawy, a Gdańska i jego okolic, piszemy o nim z dwóch powodów. Po pierwsze, to właśnie Warszawski Instytut Pamięci Narodowej będzie zajmował się zarówno konserwacją, jak i zarządzaniem materiałami. Po drugie, zdjęcia obrazują wiele wydarzeń, które miały później wpływ na Warszawę i to w jaki sposób wyglądało życie w okupowanej Polsce.

Album został pozyskany przez Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej. Składa się ze 105 fotografii rozmieszczonych na 33 kartach, uzupełnionych reprodukcją fragmentu mapki Gdańska obejmującym Nowy Port i Westerplatte. Całość oprawiona została w twardą okładkę wykończoną tkaniną z wytłoczonym herbem Gdańska i napisem „Kampf um Danzig”. Album ma charakter propagandowy – został stworzony po to, by upamiętniać przyłączenie miasta do Rzeszy. Niemcy traktowali to jako „wyzwolenie” ziem należących do nich spod jarzma Polaków.

Zgromadzone zdjęcia można podzielić na trzy grupy: miasto przed 1 września, działania wojenne i triumf armii niemieckiej. W pierwszej części zebrano fotografie ukazujące m.in. gdańskie oddziały SS, przeglądy wojsk oraz posterunki graniczne Wolnego Miasta Gdańska; drugiej – rozpoczęcie i postęp działań wojennych, w tym walki o Pocztę Polską, Westerplatte, Gdynię, Oksywie, polskich jeńców i ludność cywilną. Ostatni rozdział dokumentuje wizytę Adolfa Hitlera oraz pobyt Leni Riefenstahl w Gdańsku, odbywające się w mieście uroczystości żałobne ku czci generała Wernera von Fritscha, przemówienie Roberta Leya w stoczni. Swoistą klamrą zamykającą całość koncepcji, stanowią wieńczące album fotografie ukazujące triumfalny powrót oddziałów SS i innych formacji niemieckich do Gdańska. Na odwrocie niektórych zdjęć znajdują się pieczątki: „Foto Luben” oraz „Foto-Lulinski”. Twórcą albumu był najprawdopodobniej gdański fotograf Walter Otto Lulinski, który zmienił nazwisko na Luben. Wskazuje to na niemieckie korzenie.

Zdjęcia albumu „Kampf um Danzig”

Przy okazji Warszawa w Pigułce sfotografowała także i drugi album o podobnej tematyce. „Danzigs Befreiung”, bo tak brzmi jego nazwa, został wydany przez inną gdańską firmę fotograficzną „Foto-Sönnke” mieszczącą się na Długim Targu 31 (Langen Markt) w Gdańsku. Zawiera on jednak tylko 49 zdjęć i są to inne ujęcia. Album będzie udostępniany dla potrzeb badań naukowych oraz do prowadzenia działalności dziennikarskiej, jak również możliwe będzie jej udostępniane innym osobom i instytucjom do tego uprawnionym. Macie więc szansę przekonać się jak wygląda jeszcze przed trafieniem do konserwacji.

Zdjęcia albumu „Danzigs Befreiung”

 

Redakcja portalu Warszawa w Pigułce dziękuje Wydziałowi Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej, a w szczególności Panu Tomaszowi Stempowskiemu, za udostępnienie materiałów i szczegółowe wyjaśnienie ich historycznego kontekstu.