Bohaterka stolicy Pani Wanda Traczyk-Stawska ps. „Pączek” kończy dziś 95 lat!

„Wspaniała, Cudowna, Najdroższa, Najukochańsza! Dziś 95 lat kończy prawdziwa bohaterka stolicy Pani Wanda Traczyk-Stawska ps. „Pączek”. Uczestniczce Powstania Warszawskiego, żołnierce Armii Krajowej, członkini Szarych Szeregów, Warszawiance Roku życzymy przede wszystkim dużo zdrowia” – pisze Miasto Stołeczne Warszawa.

Wanda Traczyk-Stawska ps. „Pączek”, „Atma” (ur. 7 kwietnia 1927 w Warszawie) – polska psycholożka i działaczka społeczna, działaczka podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej, żołnierka Armii Krajowej, członkini Szarych Szeregów, uczestniczka powstania warszawskiego, przewodnicząca Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy.

Jest córką Szczepana i Bronisławy. Uczęszczała do Szkoły Powszechnej nr 65 przy ul. Białołęckiej 36 (obecnie ul. Bartnicza 2) na Bródnie, skąd po trzech latach przeniosła się do szkoły nr 33 przy ul. Grottgera 22 na Mokotowie. Tam należała do 42. Drużyny Harcerskiej im. Żwirki i Wigury. Przed wojną mieszkała z rodziną przy ul. Dolnej.

W czasie okupacji niemieckiej od 1942 roku działała w konspiracji niepodległościowej. Jako członkini Szarych Szeregów brała udział w małym sabotażu oraz w akcji „N”, podczas której dostarczała konfidentom listy ostrzegające, że w przypadku niezaprzestania działalności zostaną wykonane na nich wyroki śmierci.

W powstaniu warszawskim brała udział jako strzelec i łączniczka Oddziałów Osłonowych Wojskowych Zakładów Wydawniczych (WZW) – Biura Informacji i Propagandy – Komendy Głównej Armii Krajowej. Był to oddział dyspozycyjny Antoniego Chruściela ps. „Monter” kierowany do wspierania oddziałów powstańczych w Śródmieściu Północnym. Walczyła także w Śródmieściu Południowym i Powiślu, m.in. o utrzymanie elektrowni. 6 września 1944 została ciężko ranna na ul. Smolnej.

Po kapitulacji powstania trafiła do niewoli niemieckiej; była jeńcem Stalagu VIII B Lamsdorf, Stalagu IV B, Stalagu IV E i Stalagu VI C.

W 1947 wróciła do Polski. Ukończyła studia na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego i podjęła pracę w Szkole Specjalnej nr 6 dla dzieci specjalnej troski na Pradze. Przez wiele lat pracowała jako nauczycielka w Szkole Podstawowej Specjalnej nr 3 przy ul. Ząbkowskiej 43. Zajmowała się również odszukiwaniem mogił powstańczych na terenie miasta. Była inicjatorką opieki nad cmentarzem Powstańców Warszawy, współinicjatorką ustanowienia w 2015 przez Sejm dnia 2 października Dniem Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy oraz inicjatorką budowy izby pamięci w parku Powstańców Warszawy.

Pełni funkcję przewodniczącej Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

W 2018 poparła protest osób niepełnosprawnych w Sejmie; próbowała spotkać się z uczestnikami, jednak nie została wpuszczona do gmachu parlamentu. Podczas wyborów prezydenckich w Polsce w 2020 roku wystąpiła w materiale nagranym na potrzeby kampanii Rafała Trzaskowskiego. W październiku 2020 wsparła protest przeciwko zaostrzeniu przepisów dotyczących aborcji w Polsce i zaprotestowała przeciwko użyciu symbolu znaku Polski Walczącej przez Jarosława Kaczyńskiego podczas wygłoszonego oświadczenia. 10 października 2021 roku wzięła udział i zabrała głos podczas protestu na placu Zamkowym w Warszawie po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego w sprawie wyższości Konstytucji nad prawem Unii Europejskiej.

Jest bohaterką filmu dokumentalnego w reż. Marianny Bukowski pt. Portret żołnierza (Portrait of a Soldier) i książki (wywiadu-rzeki) Błyskawica. Historia Wandy Traczyk-Stawskiej – żołnierza powstania warszawskiego.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Walecznych,
• Krzyż Zasługi na Wstędze Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2015)
• Honorowe obywatelstwo miasta stołecznego Warszawy (2017)
• „Stołek” „Gazety Stołecznej” (2015, za przywrócenie pamięci o cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli)
• Złota Odznaka ZNP (2019)
• Nagroda „Korony Równości” w kategorii „Zaangażowanie społeczne” przyznana w plebiscycie Kampanii Przeciw Homofobii za zaangażowanie w walkę o równe prawa dla społeczności LGBT (2020)
• Honorowa Nagroda w ramach IX edycji Nagrody im. Jana Rodowicza „Anody” (2021, przyznana przez Muzeum Powstania Warszawskiego)
• Nagroda czytelników i czytelniczek w plebiscycie Superbohaterki magazynu „Wysokie Obcasy” (2021)
• Laureatka konkursu Warszawianka Roku 2021 (2021)