Masz komornika? Ważne zmiany od przyszłego roku

Polskie prawo pracy przygotowuje się na fundamentalną zmianę, która może dramatycznie wpłynąć na efektywność odzyskiwania długów przez komorników sądowych w całym kraju. Planowana na styczeń 2026 roku podwyżka płacy minimalnej do kwoty 4806 złotych brutto miesięcznie niesie ze sobą nieoczekiwane konsekwencje dla systemu egzekucji komorniczej, tworząc swoistą tarczę ochronną dla zadłużonych pracowników, która może znacząco utrudnić windykację należności przez podmioty gospodarcze i instytucje finansowe. Ta pozornie pozytywna dla pracowników zmiana w rzeczywistości tworzy skomplikowany mechanizm prawny, który może prowadzić do wydłużenia procesów odzyskiwania długów nawet o kilka lat, co będzie miało daleko idące konsekwencje dla całej gospodarki.

Mechanizm ochrony wynagrodzeń przed zajęciem komorniczym opiera się na skomplikowanym systemie kwot wolnych od potrąceń, które są bezpośrednio powiązane z wysokością minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Te regulacje prawne zostały wprowadzone jako forma szczególnej ochrony dochodów z pracy, mającej zapewnić każdemu pracownikowi minimum egzystencjalne nawet w sytuacji, gdy jego wynagrodzenie podlega egzekucji komorniczej z powodu zaległych zobowiązań finansowych. Jednak każda podwyżka płacy minimalnej automatycznie zwiększa te kwoty ochronne, co w praktyce oznacza, że coraz mniejsza część wynagrodzenia może być zajęta przez komornika na rzecz zaspokojenia roszczeń wierzycieli.

Konkretne liczby ilustrujące skalę zmian są zaskakujące dla osób niezorientowanych w specyfice prawa egzekucyjnego. W roku 2025 kwota wolna od potrąceń dla pracownika korzystającego z podstawowych kosztów uzyskania przychodów i standardowych ulg podatkowych, który nie uczestniczy w Pracowniczych Planach Kapitałowych, wynosi 3510,92 złotych miesięcznie. Już w styczniu 2026 roku ta sama kwota wzrośnie do 3605,85 złotych, co oznacza wzrost o prawie sto złotych miesięcznie w kwocie, której komornik nie może dotknąć podczas egzekucji. Ta różnica może wydawać się niewielka, ale w kontekście długoterminowych procesów windykacyjnych przekłada się na tysiące złotych, które pozostaną poza zasięgiem wierzycieli.

Równie istotne zmiany dotyczą także innych progów ochronnych przewidzianych w kodeksie pracy dla różnych kategorii potrąceń. Kwota stanowiąca siedemdziesiąt pięć procent wynagrodzenia minimalnego, która jest chroniona w przypadku potrąceń zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi, wzrośnie z obecnych 2633,19 złotych do 2704,39 złotych w 2026 roku. Analogicznie, dziewięćdziesiąt procent tej kwoty, chronione przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w kodeksie pracy, zwiększy się z 3159,83 złotych do 3245,27 złotych. Te pozornie techniczne zmiany mają ogromne znaczenie praktyczne dla tysięcy postępowań egzekucyjnych toczących się w polskich sądach.

Wierzyciele, którzy dotychczas mogli liczyć na stosunkowo szybkie odzyskanie swoich należności poprzez egzekucję z wynagrodzenia dłużników, będą musieli przygotować się na znacznie dłuższe oczekiwanie na pieniądze. W sytuacji, gdy większa część wynagrodzenia jest chroniona przed zajęciem, miesięczne raty egzekucyjne będą mniejsze, co automatycznie wydłuża cały proces windykacyjny. Dłużnik zarabiający na przykład pięć tysięcy złotych miesięcznie będzie mógł oddawać wierzycielom znacznie mniejsze kwoty niż dotychczas, co może oznaczać wydłużenie egzekucji z kilku lat do nawet dekady w przypadku większych długów.

Ta sytuacja jest szczególnie problematyczna dla małych i średnich przedsiębiorstw, które często borykają się z problemami płynności finansowej wynikającymi z nieterminowych płatności od swoich kontrahentów. Przedsiębiorcy, którzy dotychczas mogli liczyć na względnie szybkie odzyskanie należności poprzez egzekucję komorniczą, będą zmuszeni do poszukiwania alternatywnych metod zabezpieczania się przed niewypłacalnością swoich klientów. Może to oznaczać wprowadzanie wyższych zabezpieczeń finansowych, skracanie terminów płatności czy zwiększanie kosztów usług w celu kompensacji ryzyka związanego z dłuższymi okresami windykacji.

Bankowy sektor finansowy również odczuje konsekwencje tej zmiany, szczególnie w obszarze kredytów konsumenckich i pożyczek osobistych. Instytucje finansowe, które w swojej ocenie ryzyka kredytowego uwzględniają możliwość egzekucji z wynagrodzenia jako formę zabezpieczenia spłaty, będą musiały ponownie przeanalizować swoje modele scoringowe i potencjalnie zaostrzać kryteria udzielania kredytów. Dłuższe okresy windykacji oznaczają wyższe koszty odzyskiwania należności, co może przełożyć się na zwiększenie oprocentowania kredytów dla wszystkich klientów.

Paradoksalnie, podczas gdy celem podwyżki płacy minimalnej jest poprawa sytuacji finansowej najgorzej zarabiających pracowników, jej skutki uboczne w postaci utrudnionej egzekucji mogą prowadzić do ograniczenia dostępności kredytów dla osób o niskich dochodach. Banki i firmy pożyczkowe, wiedząc, że odzyskanie pieniędzy od dłużników zarabiających na poziomie minimalnego wynagrodzenia będzie jeszcze trudniejsze, mogą całkowicie zrezygnować z udzielania kredytów tej grupie społecznej lub oferować je na znacznie gorszych warunkach.

System prawny przewiduje jednak pewne wyjątki od zasad ochrony wynagrodzeń, które mają fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa. Egzekucja alimentów nie podlega ograniczeniom wynikającym z kwot wolnych od potrąceń, co oznacza, że komornik może zająć nawet do trzech piątych wynagrodzenia dłużnika alimentacyjnego. Ta regulacja ma na celu ochronę interesów dzieci i małżonków uprawnionych do alimentów, którzy nie mogą ponosić konsekwencji finansowych nieodpowiedzialności dłużnika. Niemniej jednak, w praktyce oznacza to, że egzekucja alimentacyjna będzie jeszcze bardziej dotkliwa dla dłużników, ponieważ po potrąceniu alimentów pozostanie im jeszcze mniej środków na bieżące utrzymanie.

Komornici sądowi, którzy są kluczowym elementem systemu egzekucji w Polsce, będą musieli dostosować swoje strategie windykacyjne do nowych realiów prawnych. Dłuższe okresy egzekucji oznaczają większe obciążenie administracyjne i konieczność prowadzenia większej liczby spraw jednocześnie. Może to prowadzić do przeciążenia systemu komorniczego i dalszego wydłużenia czasu oczekiwania na rozpoczęcie egzekucji, co dodatkowo pogarsza sytuację wierzycieli. Komornicy będą również zmuszeni do intensyfikacji poszukiwań innych składników majątku dłużników, takich jak nieruchomości, pojazdy czy rachunki bankowe, co może zwiększyć koszty całego procesu egzekucyjnego.

Społeczne konsekwencje tych zmian mogą być dwojake. Z jednej strony, większa ochrona wynagrodzeń oznacza, że osoby zadłużone będą mogły utrzymać wyższy standard życia podczas trwania egzekucji, co może przyczynić się do ich stabilizacji finansowej i społecznej. Z drugiej strony, świadomość, że egzekucja z wynagrodzenia jest mniej dotkliwa, może prowadzić do zmniejszenia motywacji do terminowego wywiązywania się ze zobowiązań finansowych, co zwiększy ogólny poziom zadłużenia w społeczeństwie.

Przedsiębiorcy działający w branżach szczególnie narażonych na problemy z płatnościami, takich jak budownictwo, handel czy usługi, będą musieli opracować nowe strategie zarządzania ryzykiem kredytowym. Może to obejmować wprowadzanie bardziej restrykcyjnych warunków współpracy, żądanie wyższych zaliczek, skracanie terminów płatności czy stosowanie bardziej agresywnych metod windykacji pozasądowej. Te zmiany w praktykach biznesowych mogą mieć wpływ na całą gospodarkę, potencjalnie zwiększając koszty prowadzenia działalności i ograniczając skłonność przedsiębiorców do udzielania kredytów handlowych.

Prawny aspekt zmian w egzekucji komorniczej jest ściśle związany z europejskimi standardami ochrony praw pracowniczych, które wymagają zapewnienia pracownikom minimum egzystencjalnego nawet w sytuacjach kryzysowych. Polska legislacja w tym zakresie jest zgodna z dyrektywami unijnymi dotyczącymi ochrony wynagrodzeń, jednak jej praktyczne konsekwencje dla gospodarki mogą być znaczące. Prawodawcy będą musieli monitorować wpływ tych zmian na funkcjonowanie systemu finansowego i ewentualnie wprowadzać korekty legislacyjne, jeśli okażę się, że utrudnienia w egzekucji prowadzą do poważnych zaburzeń w gospodarce.

Technologiczne aspekty egzekucji komorniczej również mogą ulec zmianie w odpowiedzi na nowe wyzwania związane z dłuższymi okresami windykacji. Komornicy będą musieli inwestować w lepsze systemy informatyczne pozwalające na efektywne zarządzanie większą liczbą długotrwałych spraw, a także w narzędzia do lokalizacji majątku dłużników. Rozwój technologii blockchain i sztucznej inteligencji może w przyszłości umożliwić lepsze śledzenie aktywów finansowych dłużników, ale na razie tradycyjne metody egzekucji pozostają dominujące.

Międzynarodowe porównania pokazują, że Polska nie jest jedynym krajem borykającym się z wyzwaniami związanymi z egzekucją z wynagrodzeń. Inne państwa europejskie stosują różne modele ochrony dochodów pracowników, od bardzo liberalnych po bardzo restrykcyjne. Doświadczenia innych krajów wskazują, że nadmierna ochrona wynagrodzeń może prowadzić do rozwoju szarej strefy gospodarczej, gdzie transakcje są przeprowadzane bez dokumentacji w celu uniknięcia egzekucji. Z drugiej strony, zbyt słaba ochrona może prowadzić do dramatycznego pogorszenia sytuacji życiowej osób zadłużonych.

Długoterminowe konsekwencje planowanych zmian będą zależały od wielu czynników, w tym od ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju, poziomu bezrobocia oraz skłonności Polaków do zadłużania się. Jeśli gospodarka będzie rozwijać się dynamicznie i wzrastać będą płace realne, wpływ wydłużonej egzekucji na wierzycieli może być ograniczony. Jednak w przypadku spowolnienia gospodarczego, gdy wzrośnie liczba osób mających problemy z spłatą zobowiązań, problemy z egzekucją mogą stać się poważnym wyzwaniem dla stabilności systemu finansowego.

Edukacja finansowa społeczeństwa nabiera w tym kontekście szczególnego znaczenia. Osoby zaciągające zobowiązania finansowe powinny być świadome nie tylko swoich praw w zakresie ochrony wynagrodzeń, ale także długoterminowych konsekwencji zadłużania się. Programy edukacyjne prowadzone przez instytucje finansowe, organizacje pozarządowe oraz organy państwowe mogą pomóc w zmniejszeniu liczby przypadków nadmiernego zadłużania się, co z kolei ograniczy problemy związane z egzekucją komorniczą. Równocześnie wierzyciele będą musieli lepiej informować swoich klientów o konsekwencjach niespłacania zobowiązań oraz o dostępnych alternatywach dla egzekucji komorniczej, takich jak ugody pozasądowe czy programy restrukturyzacji długów.

źródło: forsal.pl/Warszawa w Pigułce