Koniec lata to tradycyjnie czas wzmożonych działań kontrolnych różnych instytucji państwowych. W 2025 roku przedsiębiorcy i zwykli obywatele mogą spodziewać się szczególnie intensywnych kontroli ze strony ZUS, urzędów skarbowych oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Nowe uprawnienia, lepsze narzędzia analityczne i rekordowa liczba planowanych kontroli – wszystko wskazuje na to, że jesień będzie gorąca dla tych, którzy mają coś do ukrycia.

Po wakacjach rusza ofensywa kontrolna. ZUS, fiskus i PIP szykują masowe działania

Koniec lata to tradycyjnie czas wzmożonych działań kontrolnych różnych instytucji państwowych. W 2025 roku przedsiębiorcy i zwykli obywatele mogą spodziewać się szczególnie intensywnych kontroli ze strony ZUS, urzędów skarbowych oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Nowe uprawnienia, lepsze narzędzia analityczne i rekordowa liczba planowanych kontroli – wszystko wskazuje na to, że jesień będzie gorąca dla tych, którzy mają coś do ukrycia.

ZUS z nowymi uprawnieniami. Inspektorzy mogą przyjść bez zapowiedzi

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zyskał w 2025 roku nowe, rozszerzone kompetencje, które pozwalają na znacznie skuteczniejsze kontrole zwolnień lekarskich. Jak informuje portal PG Partner Gospodarczy, ZUS uzyskał nawet dodatkowe uprawnienia i może teraz przeprowadzać niezapowiedziane wizyty w miejscu zamieszkania pracownika.

Najważniejszą zmianą jest rozszerzenie zakresu kontroli. Do tej pory ZUS mógł przeprowadzać kontrole zasadności zwolnień lekarskich głównie u płatników składek zatrudniających do dwudziestu osób. Od 2025 roku kompetencje zostały rozszerzone i ZUS będzie mógł dokonywać kontroli zwolnień również u większych firm.

Co więcej, kontrole nie ograniczają się już tylko do miejsca zamieszkania. Inspektorzy ZUS zyskają możliwość sprawdzania również innych lokalizacji, takich jak siedziba firmy lub miejsca związane z działalnością gospodarczą. W praktyce oznacza to, że jeśli jesteś na L4, ale jednocześnie prowadziz działalność gospodarczą, kontroler może pojawić się w Twoim biurze.

Fiskus ostrzega przed kontrolami wydatków. 75% podatek za brak dokumentów

Ministerstwo Finansów zapowiedziało nasilenie kontroli w 2025 roku, a urzędy skarbowe otrzymały nowe narzędzia analityczne pozwalające na lepsze typowanie podatników do kontroli. Szczególnie pod lupą znajdą się przelewy powyżej 15 000 euro, czyli około 64 tysięcy złotych.

Jak ostrzega portal Warszawa w Pigułce, jeśli kupujesz mieszkanie, samochód albo nawet nowy telewizor – musisz liczyć się z możliwością kontroli skarbowej. Nie chodzi już tylko o bogate osoby – coraz częściej pod lupę trafiają zwykli obywatele dokonujący codziennych zakupów – jeśli ich wydatki nie współgrają z wykazywanymi dochodami.

Urząd może nałożyć zryczałtowany podatek w wysokości 75% od kwot, których pochodzenia nie można udowodnić. Wielu podatników myśli, że 75% podatku to kara. Trybunał Konstytucyjny uznał inaczej: to szczególny podatek od nieujawnionych źródeł przychodów.

PIP zapowiada rekordowe 55 tysięcy kontroli

Państwowa Inspekcja Pracy planuje w 2025 roku przeprowadzenie nawet do 55 tysięcy kontroli. To rekordowa liczba, która może dotknąć praktycznie każdą branżę. Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki zapowiedział, że urzędnicy skupią się przede wszystkim na sprawdzaniu, czy przepisy wprowadzone do Kodeksu Pracy w stosunkowo niedawnym okresie są odpowiednio przestrzegane.

Szczególną uwagę inspektorzy poświęcą legalności zatrudnienia i warunków pracy zarówno Polaków, jak i cudzoziemców. Pod lupą znajdą się umowy cywilnoprawne, które mogą być wykorzystywane w sposób niezgodny z prawem oraz przestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy i wynagrodzeń.

Dlaczego akurat teraz? Deficyt budżetowy wymusza działania

Przyczyny wzmożonych kontroli nie są przypadkowe. Jak zauważa portal PIT.pl, uchwalony na 2025 r. budżet państwa przewiduje rekordowy, blisko 290 mld zł deficyt – co również sugeruje, że skarbówka będzie pilnie szukać środków na jego pokrycie.

Instytucje kontrolne mają także lepsze narzędzia niż kiedykolwiek wcześniej. W ostatnich miesiącach Urzędy Skarbowe otrzymały nowe narzędzia analityczne pozwalające łączyć dane z różnych źródeł: kont bankowych, systemów bankowości online, deklaracji PIT i raportów przesyłanych przez instytucje finansowe.

Jesienne miesiące tradycyjnie gorące dla kontroli

Wzmożone działania kontrolne po wakacjach to stała praktyka polskich instytucji. Sierpień i wrzesień to miesiące, w których urzędnicy wracają z urlopów i rozpoczynają intensywne działania. W przypadku ZUS dodatkowym powodem może być chęć zweryfikowania nadużyć z wakacyjnego okresu, gdy wiele osób korzystało ze zwolnień lekarskich.

Dla urzędów skarbowych jesień to także czas przygotowań do rozliczeń rocznych oraz analizy wydatków z wakacyjnego okresu. Wiele osób w czasie urlopów dokonuje większych zakupów, co może wzbudzić zainteresowanie fiskusa.

Co to oznacza dla ciebie?

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą lub jesteś pracownikiem, nadchodzące miesiące wymagają szczególnej ostrożności. Oto najważniejsze obszary, na które powinieneś zwrócić uwagę:

W przypadku zwolnień lekarskich: Pamiętaj, że inspektorzy ZUS mogą pojawić się bez zapowiedzi nie tylko w miejscu zamieszkania, ale także w siedzibie Twojej firmy. Czynności incydentalne mogą być sprawdzane przez ZUS, który będzie oceniał, czy wykonywane zadania były niezbędne i doraźne oraz nie miały negatywnego wpływu na zdrowie pracownika.

Jeśli chodzi o wydatki: Każdy większy zakup powinien mieć pokrycie w udokumentowanych dochodach. Nie liczy się, że masz pieniądze. Liczy się, skąd je masz. Przechowuj wszystkie dokumenty potwierdzające źródła dochodów – umowy kredytowe, dokumenty spadkowe, potwierdzenia wypłat odszkodowań.

Dla pracodawców: Sprawdź umowy cywilnoprawne pod kątem zgodności z rzeczywistym charakterem pracy. Konsekwencje niewłaściwego stosowania umów cywilnoprawnych mogą być dotkliwe – pracodawca może zostać zobowiązany do przekształcenia umowy, wyrównania składek ZUS i zapłaty wysokich kar finansowych.

Jak się przygotować?

Najlepszą strategią jest proaktywne działanie. Zanim dojdzie do kontroli, warto:

• Uporządkować dokumentację finansową – szczególnie dotyczącą większych wydatków z ostatnich lat
• Przeanalizować umowy z pracownikami – sprawdzić, czy umowy cywilnoprawne rzeczywiście odpowiadają charakterowi wykonywanej pracy
• Zadbać o prawidłową ewidencję czasu pracy i wypłacanych wynagrodzeń
• Dokumentować wszystkie większe transakcje finansowe – każdy wydatek powyżej kilku tysięcy złotych powinien mieć jasne pokrycie w legalnych źródłach

Pamiętaj, że kontrole nie są karą, ale elementem prawidłowego funkcjonowania systemu. Jeśli działasz zgodnie z prawem i masz porządną dokumentację, nie masz się czego obawiać. Problem pojawia się tylko wtedy, gdy brakuje dokumentów lub próbujesz ukryć rzeczywisty stan rzeczy.

Nadchodzące miesiące będą sprawdzianem dla wszystkich, którzy mieli nadzieję na „prześlizgnięcie się” obok obowiązujących przepisów. Instytucje kontrolne są lepiej wyposażone niż kiedykolwiek wcześniej i nie zamierzają odpuszczać.