Nowe, surowe zasady kontroli weszły w styczniu w życie. Tak to teraz będzie wyglądało

Od stycznia 2025 roku w Polsce obowiązują nowe procedury kontroli zwolnień lekarskich. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wdrożył zmiany, które mają ograniczyć skalę nadużyć w systemie ubezpieczeń społecznych.

Wprowadzenie nowych regulacji to reakcja na wyniki kontroli z 2023 roku, kiedy zakwestionowano prawidłowość prawie 29 tysięcy zwolnień lekarskich na łączną liczbę 461,2 tys. skontrolowanych dokumentów. Tym samym ponad 6% weryfikowanych przypadków budziło poważne zastrzeżenia.

Rozszerzone uprawnienia kontrolerów

Nowe przepisy znacznie zwiększyły zakres uprawnień zarówno inspektorów ZUS, jak i pracodawców zatrudniających więcej niż 20 pracowników objętych ubezpieczeniem chorobowym. Kontrole mogą obecnie obejmować nie tylko osoby aktualnie zatrudnione, ale także byłych pracowników, którzy już nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Kontrolerzy mają prawo sprawdzać miejsce zamieszkania, czasowego pobytu, pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej osób korzystających ze zwolnień lekarskich.

Nowoczesny system weryfikacji

Inspektorzy ZUS dysponują obecnie nowymi narzędziami do szczegółowej weryfikacji zwolnień. W ramach kontroli mogą m.in.:

• żądać szczegółowych informacji od pracodawców,
• przeprowadzać wywiady z lekarzami wystawiającymi zwolnienia,
• dokumentować wyniki kontroli w protokołach, które mogą być podstawą do cofnięcia prawa do zasiłku.

Co ważne, inspektorzy mają także uprawnienia do wejścia na teren nieruchomości kontrolowanej osoby, co znacząco zaostrza dotychczasowe zasady.

Surowe konsekwencje dla osób naruszających przepisy

Wykryte nieprawidłowości mogą skutkować poważnymi konsekwencjami dla osób korzystających z nieuzasadnionych zwolnień lekarskich. ZUS może:

• pozbawić prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia,
• zażądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń,
• wstrzymać wypłatę bieżących zasiłków.

Jeśli istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa, sprawa może zostać skierowana do organów ścigania.

Obowiązki pracodawców

Pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób zostali zobowiązani do dostosowania się do nowych przepisów. W ramach tych zmian muszą:

• wdrożyć wewnętrzne procedury kontrolne,
• przeszkolić odpowiednich pracowników,
• prowadzić szczegółową dokumentację wyników kontroli.

Pracodawcy mają również obowiązek regularnego raportowania do ZUS o wynikach przeprowadzonych inspekcji. Zaniedbania w tym zakresie mogą wiązać się z sankcjami administracyjnymi.

Ochrona praw pracowników

Pomimo zaostrzenia przepisów, nowe regulacje przewidują mechanizmy zabezpieczające prawa pracowników. Kontrole muszą odbywać się z poszanowaniem ich prywatności, a pracownik ma prawo:

• zapoznać się z protokołem kontroli,
• zgłosić ewentualne zastrzeżenia,
• odwołać się od decyzji o cofnięciu zasiłku chorobowego.

Pełne wdrożenie nowych zasad

Choć przepisy obowiązują od 1 stycznia 2025 roku, pracodawcy mieli czas na dostosowanie się do zmian. Do końca marca 2025 roku kontrole mogły być prowadzone według dotychczasowych zasad, jednak od kwietnia obowiązują już wyłącznie nowe procedury.

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej uważa, że zmiany przyczynią się do poprawy przejrzystości systemu i pozwolą na lepsze wykrywanie nadużyć. Resort szacuje, że nowe przepisy przyniosą znaczne oszczędności w systemie ubezpieczeń społecznych oraz zwiększą zaufanie obywateli do procedur kontrolnych.