Od 1 stycznia te produkty będą zakazane. Nikt ich już nie kupi
Od 1 stycznia 2025 roku na terenie całej Unii Europejskiej zacznie obowiązywać całkowity zakaz stosowania amalgamatowych plomb dentystycznych. Polska wprowadziła już zakaz w 2022 roku, ale nowe przepisy nie zakażą tylko plomb. Nie wszystkim to się spodoba.
Dlaczego amalgamat został wycofany?
Amalgamat, jeszcze w pierwszych dekadach XXI wieku stosowany masowo, jest mieszanką metali, z której niemal połowę stanowi rtęć. Choć ten materiał dentystyczny charakteryzował się wysoką trwałością i niskim kosztem, to jednak stanowił poważne zagrożenie ze względu na obecność rtęci. Rtęć jest silnie toksyczna – potrafi przenikać do gleby i wód gruntowych, wpływając na cały ekosystem i mając nieodwracalne skutki dla zdrowia ludzi oraz zwierząt. Z czasem, gdy zaczęły się pojawiać alternatywne materiały pozbawione rtęci, wady amalgamatu stały się zbyt poważne, by uzasadniać jego dalsze stosowanie.
Jak wynika z badań amerykańskich z 2017 roku, amalgamat stosowano w co piątym wypełnieniu stomatologicznym, jednak do 2022 roku liczba ta spadła do zaledwie 6%. W Polsce decyzja o jego zakazie od października 2022 roku stanowiła wyraźny sygnał, że kraj przyjmuje aktywną rolę w walce z toksycznymi materiałami, nawet wyprzedzając unijne regulacje.
Bezpieczniejsze alternatywy dla amalgamatu
Stomatolodzy od dawna wskazują na rozwój alternatywnych materiałów, które są nie tylko bezpieczniejsze, ale i bardziej estetyczne oraz trwałe. Popularność zyskały kompozyty oraz materiały ceramiczne, które, choć droższe, stanowią bardziej nowoczesne rozwiązania. Kompozyty, dzięki zaawansowanej technologii, mogą być stosowane nawet w trudno dostępnych miejscach, a ich kolor przypominający naturalne zęby wpływa na większą estetykę i satysfakcję pacjentów.
Chociaż koszt tych nowoczesnych materiałów jest wyższy, wielu pacjentów dostrzega ich wartość – zwłaszcza w porównaniu do czarnych plomb amalgamatowych, które przez lata uchodziły za nieestetyczne i budziły obawy o zdrowie. Obecnie kompozyty oraz ceramika stały się powszechnie stosowanymi materiałami, co przekłada się na ich zwiększoną dostępność i stopniowe obniżanie ceny.
Odstępstwa dla Czech i Słowacji
Nie wszystkie kraje członkowskie zdecydowały się na natychmiastowe wdrożenie zakazu amalgamatu. Ze względu na specyfikę systemu ochrony zdrowia Czechy i Słowacja uzyskały dwuletni okres przejściowy, co pozwala im stosować amalgamat do czerwca 2026 roku. W obu tych krajach czarne plomby są w pełni refundowane, co ułatwia mniej zamożnym pacjentom dostęp do podstawowych usług dentystycznych. Możliwość dalszego stosowania amalgamatu wynika z potrzeby dostosowania systemu refundacyjnego do nowych realiów – konieczne będzie finansowanie droższych alternatyw.
UE zakazuje nie tylko plomb
Unijne regulacje nie ograniczają się wyłącznie do wycofania amalgamatu. Kolejnym celem jest eliminacja lamp rtęciowych z rynku do 2027 roku. UE argumentuje, że w przypadku rozbicia lampy zawierającej rtęć dochodzi do uwolnienia toksycznych oparów, co jest szczególnie niebezpieczne w zamkniętych pomieszczeniach. Z tego powodu UE planuje całkowity zakaz produkcji, importu i eksportu tego typu lamp, a przemysł oświetleniowy już teraz wdraża rozwiązania LED-owe, które są uważane za bezpieczniejsze i bardziej energooszczędne. Nie wszystkim to się jednak spodoba, bo lampy rtęciowe są uważane często za lepszej jakości. Wykorzystują je nie tylko prywatne osoby, ale przede wszystkim firmy, a nawet instytucje. Ich zastosowanie jest szerokie – od lamp do projektorów aż do lamp wykorzystywanych do oświetlania ulic.
Zakaz stosowania rtęci jest częścią szerszej strategii Unii Europejskiej, mającej na celu ograniczenie wykorzystania substancji toksycznych w produktach powszechnego użytku. Działania te wpisują się w ideę zrównoważonego rozwoju i mają na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, zmniejszenie skażenia oraz ochronę zdrowia publicznego. Wycofanie rtęci z produktów dentystycznych, oświetleniowych i innych przedmiotów użytkowych jest krokiem milowym w realizacji tej polityki.
Przepisy dotyczące wycofania amalgamatu i lamp rtęciowych zostały opracowane w ramach konwencji międzynarodowych oraz unijnych regulacji, które w przyszłości mogą zostać rozszerzone na inne produkty zawierające rtęć lub substancje toksyczne.
Redaktor naczelny portalu. Absolwent Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.