Paragon grozy to mało powiedziane. Tegoroczna Wigilia to finansowy wyrok dla domowego budżetu. Polacy masowo biorą „chwilówki”, by nie świecić oczami przed rodziną. Kwota za „talerzyk” w domu przebiła barierę bólu

Stoisz przy kasie, taśma przesuwa kolejne produkty: karp, śledzie, mąka, mak, bakalie, prezenty dla dzieci. Serce bije ci szybciej z każdym „bip” skanera. Kiedy kasjerka podaje ostateczną kwotę, nogi się pod tobą uginają. To nie jest scena z horroru, to polska rzeczywistość grudnia 2025 roku. Tegoroczne święta Bożego Narodzenia zapioszą się w historii jako najdroższe od dekad. Inflacja, choć oficjalnie „wygasająca”, w sklepach spożywczych pokazuje swoje brutalne oblicze. Statystyczna polska rodzina wyda na zorganizowanie Wigilii równowartość miesięcznej raty kredytu hipotecznego. A to dopiero początek, bo presja społeczna, by stół „uginał się” od jedzenia, wpędza tysiące Polaków w spiralę długów, z której będą wychodzić aż do Wielkanocy. Czy tradycja warta jest bankructwa?

Jeszcze kilka lat temu, za 500-600 złotych można było wyprawić królewską wieczerzę dla dużej rodziny. Dziś ta kwota wystarcza ledwo na podstawowe zakupy w dyskoncie, i to pod warunkiem, że zrezygnujemy z droższych prezentów. Ekonomiści i analitycy rynkowi biją na alarm: „Koszyk Wigilijny 2025” zdrożał drastycznie w porównaniu do lat ubiegłych. Nie chodzi tylko o ceny karpia, które stały się tematem narodowych żartów przez łzy. Zdrożało wszystko – od energii potrzebnej do upieczenia ciast, po warzywa na sałatkę jarzynową. Jednak najgorsze w tym wszystkim nie są ceny. Najgorsza jest nasza mentalność. Syndrom „zastaw się, a postaw się” wciąż trzyma się mocno. Polak woli wziąć szybką pożyczkę (oprocentowaną na lichwiarskich warunkach), niż przyznać się przed szwagrem czy teściową, że w tym roku jest skromniej. Wstyd przed „biedną Wigilią” jest silniejszy niż rozsądek ekonomiczny.

Ile realnie kosztuje nas „Święty Spokój”? Liczby, które bolą

Według najnowszych raportów, średnie wydatki polskiej rodziny (model 2+2) na Święta Bożego Narodzenia w 2025 roku oscylują w granicach 3500 – 4500 złotych. Składa się na to:

• Żywność: Ok. 1200-1500 zł (przy założeniu goszczenia części rodziny).
• Prezenty: Ok. 1500-2000 zł (elektronika, zabawki, kosmetyki).
• Organizacja (choinka, ozdoby, prąd, dojazdy): Ok. 500-800 zł.

Dla rodziny zarabiającej dwie średnie krajowe to duży wydatek. Dla rodziny zarabiającej pensję minimalną – to finansowy nokaut. Eksperci wyliczyli tzw. „indeks talerzyka”. Przygotowanie wigilii w domu kosztuje obecnie około 120-150 złotych na osobę (licząc tylko wsad do garnka, bez robocizny i mediów). Jeśli zapraszasz 10 osób, wydajesz 1500 złotych na sam posiłek, który znika w 2 godziny. Dla porównania – catering wigilijny z restauracji to koszt rzędu 200-250 zł za osobę. Różnica się zaciera, co pokazuje, jak potwornie drogie stały się surowce w sklepach.

Karp luksusowy jak kawior. Dlaczego jest tak drogo?

Symbolem tegorocznej drożyzny stał się karp. Ryba, która kiedyś była „tanim zapychaczem”, dziś aspiruje do miana towaru luksusowego. Hodowcy tłumaczą to kosztami paszy, energii i transportu. W efekcie, za kilogram fileta z karpia w popularnych marketach trzeba zapłacić krocie. Wielu Polaków rezygnuje z tradycji na rzecz tańszych zamienników, ale… tu czeka pułapka. Śledzie, dorsz, a nawet grzyby suszone (kluczowe do uszek i kapusty) zaliczyły dwucyfrowe wzrosty cen. Kilogram suszonych podgrzybków potrafi kosztować tyle, co dobrej klasy whisky. Płacimy więc fortunę za produkty, które są „tradycyjne”, ale w 2025 roku stały się ekskluzywne.

Chwilówka na prezent pod choinkę. „Dziecko musi mieć iPhone’a”

Jednak prawdziwy dramat rozgrywa się w sklepach z elektroniką i zabawkami. Presja rówieśnicza wśród dzieci i młodzieży jest gigantyczna. Dziecko nie chce już skarpetek ani klocków. Chce najnowszego smartfona, konsolę, markowe buty za 800 złotych. Rodzice, chcąc wynagrodzić dzieciom brak czasu w ciągu roku, ulegają. W grudniu firmy pożyczkowe notują żniwa. Zjawisko „BNPL” (Buy Now, Pay Later – Kup teraz, zapłać później) zbiera śmiertelne żniwo. Klikamy „zapłać za 30 dni”, myśląc, że „jakoś to będzie”. Problem w tym, że w styczniu przychodzi rachunek za prąd, czynsz i… rata za prezenty. Szacuje się, że co czwarty Polak finansuje święta z pieniędzy, których nie ma (karta kredytowa, debet, pożyczka). To prosta droga do pętli zadłużenia. Święta trwają 3 dni, spłacanie ich trwa czasem 12 miesięcy.

Wyrzucamy pieniądze do śmietnika. Dosłownie

Najbardziej absurdalnym aspektem świątecznych wydatków jest marnotrawstwo. Po świętach, do polskich śmietników trafiają tysiące ton jedzenia. Kupujemy „na zapas”, „żeby nie zabrakło”, „bo co ludzie powiedzą, jak stół będzie pusty”. W efekcie, po trzech dniach jedzenia sałatki jarzynowej i odgrzewania bigosu, reszta ląduje w koszu. Wyrzucamy wędliny, czerstwe pieczywo, wyschnięte ciasta. Każdy kilogram wyrzuconego jedzenia to kilkadziesiąt złotych puszczonych z dymem. W dobie takiej drożyzny, marnowanie żywności to nie tylko grzech ekologiczny, to ekonomiczne samobójstwo. Ale tradycja nakazuje „ugościć”, więc gotujemy gary zupy, której nikt nie jest w stanie przejeść.

Psychologia biedy. Dlaczego to sobie robimy?

Psychologowie społeczni wskazują, że Wigilia w Polsce pełni funkcję „fasady”. Nawet jeśli przez cały rok ledwo wiążemy koniec z końcem, w ten jeden wieczór chcemy poczuć się bogaci. Chcemy pokazać rodzinie, że „u nas się powodzi”. 12 potraw na stole to nie tylko symbol religijny. To symbol statusu. Rezygnacja z jednej potrawy albo kupienie tańszych prezentów jest odbierana jako porażka życiowa. Dlatego, mimo szalejących cen, sklepy są pełne, a wózki wyładowane po brzegi. Działamy w amoku, sterowani emocjami i lękiem przed oceną. Marketingowcy doskonale o tym wiedzą, bombardując nas reklamami idealnych, bogatych świąt, w których miłość wyraża się poprzez drogie przedmioty.

Co to oznacza dla ciebie? HCU: Jak przeżyć święta i nie zbankrutować?

Czy można inaczej? Czy da się uratować magię świąt, nie rujnując portfela? Oczywiście, ale wymaga to odwagi cywilnej i złamania kilku „świętych zasad”.

Święta to czas dla ludzi, nie dla paragonów. Nie daj sobie wmówić, że miłość mierzy się grubością plastra karpia czy marką smartfona pod choinką. W styczniu, kiedy opadnie brokat, zostanie tylko debet na koncie i niesmak. W tym roku postaw na „być”, a nie „mieć” – twój portfel ci za to podziękuje.