Płacisz kartą za takie zakupy w piątek? Uważaj. Bank to widzi i obcina zdolność kredytową
Jest piątkowy wieczór, godzina 21:30. Stoisz w kolejce w popularnym dyskoncie lub na stacji benzynowej. Koszyk nie jest pełny – „czteropak” piwa, butelka wina do kolacji, może paczka papierosów. Wyciągasz telefon, zbliżasz do terminala, słyszysz charakterystyczne „bip” i wychodzisz. Transakcja na 45 złotych została zaakceptowana. Wydaje się, że to nic nieznaczący epizod, prawda? Błąd. Dla systemów analitycznych twojego banku właśnie wysłałeś sygnał, który może zaważyć na tym, czy za pół roku dostaniesz kredyt na mieszkanie, czy odejdziesz z kwitkiem. W 2026 roku bankowość przestała być tylko matematyką. Stała się inwigilacją behawioralną. Twoja historia transakcji to psychologiczny portret, a algorytmy oceniające ryzyko kredytowe nauczyły się czytać z niej jak z otwartej księgi. To, co kupujesz, definiuje to, jak wiarygodnym dłużnikiem jesteś. I niestety – piątkowe zakupy w sklepie monopolowym to dla sztucznej inteligencji czerwona flaga.
Fot. Warszawa w Pigułce
Przez dekady zasady gry były proste. Chcesz kredyt? Pokaż zaświadczenie o zarobkach, odejmij stałe wydatki (czynsz, media), a wynik pokaże twoją zdolność. Jeśli nie miałeś długów w BIK, byłeś klientem idealnym. Te czasy minęły bezpowrotnie wraz z pełnym wdrożeniem dyrektywy PSD2 i rozwojem tzw. Open Bankingu. Dziś banki i firmy pożyczkowe, prosząc cię o zgodę na weryfikację konta (często pod przykrywką „błyskawicznej decyzji online”), nie patrzą tylko na to, ILE zarabiasz. Ich superkomputery analizują, JAK wydajesz. Profilowanie behawioralne to nowa religia sektora finansowego. Analitycy ryzyka odkryli bowiem korelację, która dla wielu konsumentów jest szokująca: styl życia wpływa na spłacalność długów bardziej niż wysokość pensji.
Kod MCC – szpieg, który cię zdradza
Skąd bank wie, że kupiłeś alkohol, a nie bułki? Przecież na wyciągu bankowym widnieje tylko nazwa sklepu, np. „Sklep Spożywczy U Jadzi” albo „Stacja Paliw Orlen”. System nie widzi twojego paragonu (jeszcze), ale widzi coś znacznie ważniejszego: kod MCC (Merchant Category Code). To czterocyfrowy identyfikator przypisany do terminala płatniczego, określający branżę sprzedawcy. Oto pułapka:
Jeśli kupujesz w supermarkecie (kod 5411), transakcja jest neutralna – kupujesz jedzenie.
Jeśli jednak płacisz w sklepie specjalistycznym z alkoholem (kod 5921) – system to notuje.
Jeśli płacisz w barze, klubie nocnym lub dyskotece (kod 5813) – system to notuje.
Jeśli płacisz w kasynie lub zakładach bukmacherskich (kod 7995) – system zapala czerwoną lampę alarmową.
Pojedyncza transakcja nie jest problemem. Ale algorytm szuka wzorców. Regularne płatności z kodem 5921 (sklepy monopolowe) w piątki i soboty wieczorem, połączone z transakcjami w klubach nocnych (5813) i okazjonalnymi wypłatami gotówki z bankomatów w pobliżu imprezowych dzielnic o 2:00 w nocy, tworzą profil klienta „rozrywkowego”. Dla banku taki klient jest statystycznie bardziej ryzykowny. Ryzyko utraty zdrowia? Wyższe. Ryzyko utraty pracy przez styl życia? Wyższe. Stabilność emocjonalna? W ocenie algorytmu – niższa.
„Chwilówki” i BNPL – gwoździe do trumny kredytowej
Jeszcze gorszym sygnałem dla banku, niż okazjonalne imprezowanie, jest korzystanie z nowoczesnych form finansowania zakupów. Mowa o systemach BNPL (Buy Now, Pay Later – Kup teraz, zapłać później), takich jak PayPo, Klarna czy Twisto. Wielu młodych ludzi traktuje to jako wygodę – zamawiam trzy pary butów, płacę za jedną po 30 dniach. Dla algorytmu bankowego nadmierne korzystanie z takich usług (nawet spłacanych terminowo!) może być sygnałem ostrzegawczym. Sugeruje to, że klient nie ma płynności finansowej na bieżące wydatki konsumpcyjne. „Skoro musi odraczać płatność za buty za 200 zł, to czy poradzi sobie z ratą kredytu hipotecznego na 3000 zł, gdy wzrosną stopy procentowe?” – tak „myśli” algorytm. Absolutnym zabójcą zdolności są jednak przelewy na rzecz firm pożyczkowych (tzw. chwilówek). Nawet jeśli spłaciłeś chwilówkę przed czasem, ślad w historii konta pozostaje. Dla konserwatywnego analityka bankowego, klient korzystający z pożyczek pozabankowych jest klientem „podwyższonego ryzyka”. W wielu bankach jeden taki przelew w historii z ostatnich 6-12 miesięcy oznacza automatyczną odmowę kredytu hipotecznego.
Mikropłatności i chaos w finansach
Sztuczna inteligencja oceniająca twoją wiarygodność bierze pod lupę także twoją organizację życiową. Chaos na koncie oznacza chaos w życiu. Co obniża twój scoring (ocenę punktową)?
Debety na koncie: Regularne wchodzenie na „minus”, nawet o 5 złotych przed wypłatą.
Hazard online: Zasilanie kont u bukmacherów. W świetle prawa to legalne, w oczach banku – to skłonność do ryzyka finansowego.
Subskrypcje: Posiadanie 15 różnych subskrypcji (VOD, muzyka, apki), o których zapominasz i które drenują konto, świadczy o niskiej higienie finansowej. Z drugiej strony, algorytmy „nagradzają” nudę. Klient, który robi zakupy w dyskoncie raz w tygodniu (duży koszyk), tankuje na tej samej stacji i regularnie odkłada choćby 100 zł na konto oszczędnościowe, jest dla banku przewidywalny i bezpieczny.
Scoring ubezpieczeniowy – twoje zakupy a twoje życie
Problem nie dotyczy tylko kredytów. W 2026 roku coraz głośniej mówi się o tzw. scoringu ubezpieczeniowym. Firmy ubezpieczeniowe, oferując polisę na życie lub zdrowie, chcą wiedzieć, kogo ubezpieczają. Standardowa ankieta medyczna („Czy palisz?”, „Czy pijesz?”) opiera się na deklaracjach klienta. Klient może kłamać. Historia transakcji nie kłamie. Jeśli udostępnisz ubezpieczycielowi historię rachunku (w zamian za np. zniżkę na start), a algorytm znajdzie tam regularne zakupy w sklepach tytoniowych i monopolowych oraz częste wizyty w fast-foodach (KFC, McDonald’s), twoja składka może wzrosnąć drastycznie. Zostaniesz zakwalifikowany do grupy ryzyka chorób cywilizacyjnych. Z drugiej strony – karnet na siłownię, zakupy w sklepach ze zdrową żywnością czy aptekach (witaminy) mogą obniżyć cenę polisy.
Cyfrowy striptease za 5% rabatu
Największym paradoksem jest to, że sami oddajemy te dane na tacy. Dyrektywa PSD2 wymusiła na bankach udostępnianie naszych danych podmiotom trzecim (TPP), ale tylko za naszą zgodą. Problem w tym, że te zgody klikamy bezmyślnie. Biorąc raty 0% na telewizor, aplikacja prosi o „zalogowanie do banku w celu potwierdzenia tożsamości”. Często pod tym kryje się zgoda na jednorazowe pobranie historii transakcji z ostatnich 12 miesięcy. W ułamku sekundy algorytm pożyczkodawcy skanuje tysiące twoich operacji. Widzi, że w każdy piątek wydajesz 200 zł na „rozrywkę”, widzi alimenty (nawet te niezasądzone, dobrowolne), widzi mandaty płacone z konta. Na tej podstawie wydaje decyzję: ODRZUCONO. A ty stoisz w sklepie RTV i nie wiesz dlaczego, skoro zarabiasz powyżej średniej krajowej.
Co to oznacza dla Ciebie? HCU: Jak ukryć swoje „grzechy” przed systemem?
Jeśli planujesz w najbliższym roku wziąć kredyt hipoteczny, leasing na auto lub dużą pożyczkę gotówkową, musisz zacząć zarządzać swoim wizerunkiem w oczach banku JUŻ TERAZ. Historia tworzy się każdego dnia.
1. Wróć do gotówki przy zakupach „wrażliwych”
To najprostsza i najskuteczniejsza metoda. Bankomat nie ma sumienia ani kodu towarowego. Wypłata 200 zł gotówki jest dla banku neutralna. To, co z nią zrobisz (kupisz alkohol, papierosy, postawisz u bukmachera), pozostaje twoją prywatną sprawą. Zasada jest prosta: im mniej „kontrowersyjnych” kodów MCC na wyciągu, tym wyższy scoring.
2. Zrób „czyszczenie przedpolem” na 6 miesięcy przed wnioskiem
Banki zazwyczaj analizują historię z ostatnich 3 do 6 miesięcy (czasem 12). Jeśli planujesz kredyt w czerwcu, od stycznia twoje konto musi wyglądać wzorowo. Zero chwilówek, zero hazardu, ograniczone wydatki na rozrywkę nocną płatne kartą. Spłać limity w kartach kredytowych i zamknij nieużywane debety.
3. Rozdziel finanse na dwa banki
Miej „Konto Oficjalne” (wpływ pensji, opłaty za mieszkanie, prąd, oszczędności) i „Konto Codzienne” w innym banku (na które przelewasz sobie „kieszonkowe”). Kredyt staraj się brać w banku, w którym masz „Konto Oficjalne”. Analityk tego banku będzie widział przede wszystkim stabilność i regularne opłaty, a nie twoje sobotnie szaleństwa zakupowe z drugiego konta (o ile nie poproszą o wyciąg z niego, co zdarza się rzadziej przy stałej relacji).
4. Czytaj zgody przy „szybkich pożyczkach”
Uważaj na aplikacje zakupowe i płatności odroczone. Jeśli proszą o dostęp do historii rachunku – zastanów się dwa razy. Czasem lepiej wysłać pdf z potwierdzeniem wpływów pensji (stara metoda), niż dać automatowi dostęp do prześwietlenia każdego wydatku na prezerwatywy czy piwo.
5. Nie płać mandatów z konta głównego
Choć to może brzmieć absurdalnie, częste przelewy do Urzędu Skarbowego (mandaty) lub zajęcia komornicze (nawet te omyłkowe na 50 zł) są dla banku sygnałem: „klient ma problemy z prawem/przepisami”. Płać mandaty na poczcie lub z konta „technicznego”.
Prywatność finansowa w 2026 roku to luksus, o który trzeba walczyć. Wygoda płacenia telefonem jest kusząca, ale pamiętaj: każde zbliżenie smartfona do terminala to kolejny piksel w twoim cyfrowym portrecie. Zadbaj o to, by ten portret wyglądał na osobę godną zaufania, a nie na króla piątkowego melanżu. Bo gdy przyjdzie do rozmowy o pieniądzach na dom, bank nie będzie miał poczucia humoru.
Redaktor naczelny portalu. Absolwent Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zawodowo interesuje się prawem i ekonomią.